Paderna Dugnan

De Wikipedia
(Rimandad de Paderno Dugnan)
Lumbard ucidental Quest articol chì l'è scrivuu in lombard, grafia milanesa.


Paderna Dugnan
Comun
Paderna Dugnan - Bandera Paderna Dugnan - Stema
Paderna Dugnan - Sœmeanza
Paderna Dugnan - Sœmeanza
Dats aministrativ
Stat Itàlia
Rejon Lombardia
Provinça Provincia de Milan
Capolœg Paderno Dugnano
Politega
Sindeg
Orgen lejislativ Consili comunal
Territore
Coordinade 45°34′19″N 9°10′09″E / 45.571944°N 9.169167°E45.571944; 9.169167
OSM 45316
Voltituden 163 m s.l.m
Superfix 14,11 km²
Abitants 47 118 ab.
(1º genar 2023)
Densitaa 3339.33 ab./km²
Confin Cinisell Balsom, Cusan, Limbiaa, Nöa, Vared, Bollaa, Senagh e Corman
Fus orari UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Prefiss 02
Codex postal 20037
Sigla autom. MI
Codex ISTAT 015166
Codex catastal G220
Sant protetor Sant Ambroeus
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Paderna Dugnan - Localizazion
Paderna Dugnan - Localizazion
Sit istituzional


Paderna Dugnan (IPA: paˈdɛrna dyɲˈɲan, Paderno Dugnano in italian) a l'è on comun de 46 633 abitant de la citaa metropolitana de Milan, in Lombardia.

Ona voeulta, a l'era un gròss center agricol ma a scomincià di agn '60 la s'è desvilupada l'industria e 'l numer de abitant a l'è vegnuu grand fin a rivà a asquas 50.000.

Geografia fisiga[Modifega | modifica 'l sorgent]

El fiumm Sceves a Parazzoeu.

Territòri[Modifega | modifica 'l sorgent]

El comun el se troeuva in del l'alta pianura lombarda, a 163 meter s.l.m., al margen meridional de la Brianza. El territòri comunal a l'è squas tutt urbanizzaa, foeura de la zona agricola orientala e settentrionala dent el Parch Grugntort-Villores e d'on quaj camp a redoss del fiumm Sceves, el cors d'acqua che la taja la cittaa da nòrd a sud. On alter cors d'acqua che la va a travers a Paderna Dugnan a l'è 'l canal Villores. Quel canal chì el corr minga lontan dal confine che 'l divid Paderna Dugnan dal comun de Vared.

Part de l'area urbana de la Granda Milan e tacaa ai comun de Bollaa, Cinisell Balsom, Corman, Cusan, Limbiaa, Noeuva, Senagh e Vared, Paderna Dugnana a l'è on comun de la prima zenta urbana de Milan e a l'è situaa a circa ona desenna de chilòmeter a nòrd de Piazza del Domm.

Clima[Modifega | modifica 'l sorgent]

Segond la classificazion climatega el comun el se troeuva inde la "zona E", 2.404 GR/G e donca el limet massim permettuu per pizzà-sù el riscaldament a l'è de 14 or al dì dal 15 de ottober al 15 de april[1].

Si come el se troeuva in del l'alta pianura padana, Paderna Dugnan la gh'ha on clima de tipo continental, cont di invern fredd e tant dì de gel e estaa cald, umid e moderatament pioverasg[2]; ultimament, in particolar, i temparadur, che poden vess pussee alt de 30 °C, e l'umed, che 'l pò rivà a l'80%, a causen il fenomen de l'"ampj"[2]. Comè in del rest de la Granda Milan, de contra, el fenomen de la scighera, ona voeulta tipigh del period autunal e invernal, a l'è dree a deventà semper pussee rar[3].

Stòria[Modifega | modifica 'l sorgent]

Despoeu de l'Unità d'Italia, a s'è scomincià a pensà al reimpiant intern del paes; inscì cont el regio decrett del 17 de marz 1869, a Paderna Milanes (comè a l'era ciamaa el comun prima) a hinn staa tacaa i comun de Dugnan, Inciran, Cassina Mata e Parazzoeu Milanees.
La scelta del nomm da dà al noeuv comun, a l'è stada minga fazil; on suggeriment a l'è rivaa anca dal Lisander Manzon, che ha parponnuu de ciamà el comun cont el nomm de Padergnano, che, tutavia, l'è staa piasuu pocch.

In del 1880, el Consili Comunal ha deliberaa el nomm de Borgosole, ma anca quest chi a l'è risultaa pocch cetaa e a l'è staa abolii cont una petizion firmada da la maggioranza di cittadin. Domà el 1° de fevree del 1886, despoeu a un regio decrett, a l'è staa stabilì el nomm de 'l dì d'incoeu de Paderna Dugnan.[4]

Simbol[Modifega | modifica 'l sorgent]

L'origen del stema a l'è articolada assè, ma l'è caratterizzada d'ona precisa motivazion de contegnuu storegh. La figura del castel la fà riferiment a ona vegia fortificazion, i cui rest a hinn staa trovaa in del teritòri de Parazzoeu. La figura de la caldera, che la sta de sora del castel, la riva dal stema de la fameja lombarda di Calderari, che gh'aveven tutt el teritori del feod de Paderna, a partì dal 1683; i righ argent e vert a vegnen dal stema de la fameja milanes di Dugnani, che a eren i resgiô de la terra de Dugnan; in fin, i righ ross e bianch a vegnen dal stema de la fameja di Imbonaa, che a eren i resgiô de la tera de Cassina Mata, a partì dal 1697.

Cont el decrett-legg del 25 de setember 1989, el comun de Paderna Dugnan a l'è staa titolaa cont el titol de Cittaa.

Piazza della Resistenza, indue el gh'è el comun de Paderna Dugnan.

Societaa[Modifega | modifica 'l sorgent]

Evolusion demografega[Modifega | modifica 'l sorgent]

L'andament del numer de abitant del comun de Paderna Dugnan l'è mostraa in de la tabela chi de sòtta:

Abitant censid

Etnii[Modifega | modifica 'l sorgent]

Segond i statistigh ISTAT[5] al primm de sgenee 2015 la popolazion foresta che l'abitava in del comun a l'era de 3.720 person, cioè el 8% de la popolazion. I nazionalitaa pussee rapresentaa in baa a la lor percentual sora el total de la popolazion a eran, al 2015:[5]

In del comun a l'è semper pussee freguent el fenomen de quarter cont on alt numer de abitant forest, in particolar al Vilagg, indue, al giugn del 2008, sora 4.523 abitant, a gh'eren 901 forest, ovver squas el 20% de la pòpolazion.

Cultura[Modifega | modifica 'l sorgent]

La Fera de Primavera[Modifega | modifica 'l sorgent]

Archivi:Fiera di Primavera di Paderno Dugnano.jpg
I bancarei de la Fera de Primavera

La Fera de Primavera la gh'è tucc i agn la quinta domenega de Quaresima e la dura trii dì. La manifestasion a l'è componnuda de pussee apuntament in del coeur de la cittaa: i bancarej, i spetacol, i mostr fan vegnì migliaia de person tucc i agn a Paderna Dugnan.

La Fera de Primavera la gh'ha origen antigh che gh'hann de vess cercaa ne la tradizion contadina padernes. La sò creasion el gh'ha de vess cercaa de precis al 15 de sgenee del 1888, e la se faseva el quint lundesdì de Quaresima e i sò atività hinn sugutaa a vess faa tucc i agn fin al 1957.

In del 1981 el Nino Matera, che se regordava de la Fera che se faseva in di agn passaa, el gh'ha propost de fà anmò l’antiga fera chì che la gh'ha scomincià a viv ancamò. Cont el passà di agn la Fera a l'è diventada ona manifestasion semper pussee grand e, donca, a s'è proveduu a crea anca on Comitat Promodor "Fera de Primavera de Paderna Milanes". Al dì d'incoeu el Comitat Promodor a l'è riconosuu da la Camera di Commercio di Milano.

Geografia umana[Modifega | modifica 'l sorgent]

Urbanistega[Modifega | modifica 'l sorgent]

Si come a l'è nassuu da la fusion de cinq comun divers, el comun metropolitan de Paderna Dugnan la gh'ha la caratteristega de vess ona cittaa cont pussee center: di vari comun tacaa per fà-sù Paderna Dugnan, von el se troeuvava longh la strada Comasina (Cassina Mata) e quatter longh el fiumm Sceves e la strada Comasinella (Paderna Milanes, Dugnan, Inciran e Parazzoeu)[6]
. El quarter de la Calderara, che prima del vottcent a l'era dividuu intra i comun de Paderna Milanes e Dugnan, el s'è desvilupaa, invece, longh la vegia strada Valassina, attorna al la cassina cont el nomm istess, menter el quarter del Vilagg a l'è on quarter de urbanizzazion noeuva, arent a la fabbrica Tonolli, longh la Comasina.

Anca se l'urbanizzazion a l'è fòrta dent i confin comunaj, in di center storegh a gh'hinn anmò i grand parch storegh di vari vill di scior de Paderna Dugnan[6]. Degn de notta a l'è el parch de la Villa Calderara, Origoni, De Capitani D'Arzago de Paderna, von di giardin pussee noeuv di vill padernes (el gh'è minga, in fatt, sora la carta del Brenna del 1836) ma anca el pussee grand: quest giardin, da la villa, che la se troeuva longh la strada Comasinella (la via Gramsci d'incoeu), el riva fin ai riv del fiumm Sceves[7].

Quarter[Modifega | modifica 'l sorgent]

El territòri de Paderna Dugnan a l'è faa-sù de sett quarter[8]:

Alter località[Modifega | modifica 'l sorgent]

Dent i sett quarter del comun a gh'hinn, a la lor voeulta, alter localitaa comè: Zobbie (a Paderna, al confin cont Cusan); Baraggiole, Cassina Us’cei e Fattoria Milanin (a la Calderara); Battiloca (arent al confin cont el Vilagg e Cassina Noeuva de Bollaa); Castellett, Cassina Sant Angel e Cassina Messa (a Parazzoeu).

Gent ligaa a Paderna Dugnan[Modifega | modifica 'l sorgent]

  • Emili De Marchi (Milan, 31 luj 1851 – Milan, 6 fevree 1901), scritor (el l'è viveva ona quaj voeulta a Paderna Dugnan, in de la sò villa de Via Gramsci, e adess, a l'è staa metuu dent al cimiteri de Paderna)[9]
  • Luis Annoni (Paderna Dugnan, 9 november 1890 – Türin, 11 desember 1970), ciclista
  • Albertino (Paderna Dugnan, 7 agost 1962), presentador radiofonich e dj
  • Riccardo Chailly (Milan, 20 fevree 1953), direttor de orchestra talian ('l g'ha abitaa a lungh a Paderna Dugnan)
  • Giosep De Capitani d'Arzago (Milan, 15 fevree 1870 – Paderna Dugnan, 17 november 1945), politich
  • Walter De Vecchi (Milan, 18 fevree 1955), calciador che 'l giogava al Milan in di agn '80
  • Linus (Foligno, 30 ottober 1957), presentador radiofonich e diredor artistich de Radio Deejay (ha abitaa a longh a Paderna Dugnan)
  • Paol Magretti (Milan, 15 desember 1854 – Paderna Dugnan, 30 agost 1913), ciclista,[10] natüralista ed entomòlogo[11]
  • Agostin Gaetan Riboldi (Paderna Dugnan, 18 fevree 1839 – Ravenna, 25 april 1902), cardinal
  • Ringo (Paderna Dugnan, 25 febrar 1961), presentador radiofonich e dj
  • Giosafatte Rotondi (Dugnan, 31 sgenee 1890 - 1º luj 1970), poetta dialettal[12]
  • Giampaul Spinato (Milan, 3 dicembre 1960), scrittor (ha abitaa a longh a Paderna Dugnan)

Infrastruttur e straport[Modifega | modifica 'l sorgent]

El tram Milan-Limbiaa a Cassina Mata.
La stazion di ferrovij Nòrd Milan de Parazzoeu.

Strad[Modifega | modifica 'l sorgent]

La cittaa de Paderna Dugnan a l'è tajada da:

  • Strada provinciala Milan-Meda cont trii sortì (n°4 Paderna Dugnan center, n°5 Inciran e n°6 Parazzoeu);
  • Comasina (indi quarter del Tonolli, Cassina Mata e Parazzoeu), che la conliga el Piazzal Maciachini, a Derghen, cont Comm;
  • Strada provinciala 9 Vegia Valassina (indel quarter de la Calderara), che la uniss Ninguarda cont Giussan;
  • Strada provinciale 46 -Monscia cont duu sortì (Paderna Dugnan - SP ex SS 35 e Paderna Dugnan – Vilagg)
  • Tangenzial Nòrd de Milan cont la sortida Paderna Dugnan - SP 9 Vegia Valassina

ferrovij e tram[Modifega | modifica 'l sorgent]

El comun padernes a l'è tajaa da nord a sud da la ferrovia Milan-Ass e a l'è servii da duu stazion in sul sò territòri: la stazion de Paderna Dugnan, che a l'è in Via IV November, e la stazion de Parazzoeu, che a l'è in Via Coti Zelati; tucc e duu i stazion a hinn servii di tren servizzi suburban gestii da la societaa Trenord.

Ona linia de tram extra-urbana, el tram Milan-Limbiaa, la conliga Cassina Mata e 'l Tonolli cont el quarter Comasina e Mombell. In su la Vegia Valassina (che indel comun de Paderna Dugnan la corr indela Calderara) el gh'era el tram Milan-Des, che, a partì dal 2011, a l'è staa sostituii da oa corriera, gestida da l'ATM, menter se speta che la linia de tram chì la vegn renovada.

Straport urban[Modifega | modifica 'l sorgent]

El comun el gh'ha ona red urband de corrier gestida da l'azienda Autoguidovie insemma cont Airpullman.

I conligament intra la localitaa e i vari center aproeuf a hinn, invece, gestii semper da Airpullman (duu lign) e da Brianza Trasporti (alter duu lign).

Amministrazion[Modifega | modifica 'l sorgent]

Amministrazion Comunaj dal 1946[Modifega | modifica 'l sorgent]


Nòt e alter progett[Modifega | modifica 'l sorgent]

Wikimedia Commons
al gh'a dent roba culegada a:
  1. Classificazione climatica Lombardia, dati Confedilizia. confedilizia.it. URL consultad in data 10 febbraio 2015.
  2. 2,0 2,1 Il clima della Lombardia. centrometeoitaliano.it. URL consultad in data 10 febbraio 2015.
  3. Clima Italia. climieviaggi.it. URL consultad in data 16 gennaio 2015.
  4. Regio Decrètt 7 sgenee 1886, n. 3630
  5. 5,0 5,1 Popolazione straniera residente per età e sesso al 31 dicembre 2014
  6. 6,0 6,1 Urbanistica a Paderno Dugnano
  7. Villa Calderara, Origoni, De Capitani D'Arzago
  8. http://www.comune.paderno-dugnano.mi.it/governo_citta/quartieri/ Arqiviad qé: [1]
  9. [De Marchi, Pianelli e la loro città]
  10. Storia di Paolo Magretti
  11. Paolo Magretti in Dizionario Biografico – Treccani
  12. Giosafatte Rotondi

Ligamm de foeura[Modifega | modifica 'l sorgent]