Fer

Articol di 1000 che tucc i Wikipedie gh'hann de havégh
De Wikipedia
(Rimandad de Ferr)

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.


Ferro
   

26
Fe
 
               
               
                                   
                                   
                                                               
                                                               
                   
manganese ← ferro → cobalto
Aspèt
Aspèt de l'elemènt
Aspèt de l'elemènt
Metàl arzentàt
Generalità
Nòm, sìmbol, nömer atòmichferro, Fe, 26
SerieMetài de tranzisiù
Grupo, periot, bloch8 (VIIB), 4, d
Densità7 874 kg/m³
Dürèsa4,0
Configürasiù dei eletrù
Configürasiù dei eletrù
Configürasiù dei eletrù
Proprietà atomiche
Peso atòmich55,84 u
Ragio atòmich (calc.)140 (156) pm
Ragio covalènt126 pm
Configürasiù dei eletrù[Ar]3d64s2
e per leèl energétich2, 8, 14, 2
Stàcc de osidasiù2,3,4,6 (anfotero)
Strütüra cristalìnacübica a còrp centràt
cübica a fàce centràde fra 907 °C e 1 400 °C
Proprietà fìziche
Stat de la matériasolido (feromagnétich)
Pont de füziù1 808 K (1 535 °C)
Pont de ebulisiù3 273 K (3 000 °C)
Volüm molàr × 10Modell:Val/delimitnumm³/mol
Entalpia vapurizasiù349,6 kJ/mol
Calùr de füziù13,8 kJ/mol
Tensiù de vapùr7,05 Pa a 1 808 K
Velocità del suono4 910 m/s a 293,15 K
Otre proprietà
Nömer CASModell:CAS
Eletronegatività1,83 (scala de Pauling)
Calùr specìfich440 J/(kg•K)
Condücibilità elètrica × 10Modell:Val/delimitnum/(m•Ω)
Condücibilità tèrmica80,2 W/(m•K)
Energia de prìma iunizasiù762,5 kJ/mol
En. de segónda iunizasiù1 561,9 kJ/mol
En. de tèrsa iunizasiù2 957 kJ/mol
En. de quàrta iunizasiù5 290 kJ/mol
Izòtop piö stàbii
isoNATDDMDEDP
54Fe5,8% Fe l'è stàbil con 28 neütrù
55Fesintétich 2,73 agnε0,23155Mn
56Fe91,72% Fe l'è stàbil con 30 neütrù
57Fe2,2% Fe l'è stàbil con 31 neütrù
58Fe0,28% Fe l'è stàbil con 32 neütrù
59Fesintétich 44,503 déβ1,56559Co
60Fesintétich  × 10Modell:Val/delimitnum agnβ3,97860Co
iso: isotopo
NA: bondànsa en natüra
TD: tép de smezamènt
DM: modalità de decadimènt
DE: energia de decadimènt in MeV
DP: prodót del decadimènt

El Fèr l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol Fe. El g'ha nömer atòmich 26, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de fèr el g'ha vintisés prutù.

L'è 'l metàl che bónda de piö sö la Tèra, tat che 'l rìa a costetöéser el 34,6% de la màsa del nòst pianéta. Sö la grösta terèstre l'è prezènte endèla pursiù del 4,75%.

En natüra se 'l tróa mìa pùro ma sèmper ligàt a óter elemèncc. El fèr pùro el g'ha aspèt arzentàt. L'òm el g'ha 'mparàt zamò de l'antichità a caàl fò dei minerài e dopràl per fà sö i sò strümèncc, tat che töta 'n éra de la nòsta evulusiù l'è ciamàda età del fèr.

L'è 'n componènt primàre de 'na gran varietà de léghe, 'ntra le piö 'mportànte gh'è l'aciàio e la ghìza.

L'è apò 'n elemènt principàl endèl cìclo vitàl de quàze töcc i éser vivèncc (föra che póch batéri).