Iodio

De Wikipedia

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.


Iodio
 

53
I
 
               
               
                                   
                                   
                                                               
                                                               
                   
telurio ← iodio → xeno
Aspèt
Aspèt de l'elemènt
Aspèt de l'elemènt
gas: viòla; solido: negher-viola, löster
Generalità
Nòm, sìmbol, nömer atòmichiodio, I, 53
Seriealogen
Grupo, periot, bloch17 (VIIA), 5, p
Densità4 940 kg/m³
Configürasiù dei eletrù
Configürasiù dei eletrù
Configürasiù dei eletrù
Proprietà atomiche
Peso atòmich126,90 447 u
Ragio atòmich (calc.)140 (115) pm
Ragio covalènt133 pm
Ragio de van der Waals198 pm
Configürasiù dei eletrù[Kr]4d10 5s2 5p5
e per leèl energétich2, 8, 18, 18, 7
Stàcc de osidasiù±1, 3, 5, 7 (àcit fòrte)
Strütüra cristalìnaortorombica
Proprietà fìziche
Stat de la matériasolido
Pont de füziù386,85 K (113,70 °C)
Pont de ebulisiù457,4 K (184,25 °C)
Volüm molàr25,72 × 10−6 /mol
Entalpia vapurizasiù20,752 kJ/mol
Calùr de füziù7,824 kJ/mol
Otre proprietà
Nömer CASModell:CAS
Eletronegatività2,66 (scala de Pauling)
Calùr specìfich145 J/(kg·K)
Condücibilità elètrica × 10Modell:Val/delimitnum/(m·Ω)
Condücibilità tèrmica0,449 W/(m·K)
Energia de prìma iunizasiù1 008,4 kJ/mol
En. de segónda iunizasiù1 845,9 kJ/mol
En. de tèrsa iunizasiù3 180 kJ/mol
Izòtop piö stàbii
isoNATDDMDEDP
123Isintetich 13 ureε0,16123Te
127I100% I l'è stabil con 74 neütrù
129Isintetich  × 10Modell:Val/delimitnum agnβ0,194129Xe
131Isintetich 8,02070 déβ0,971131Xe
iso: isotopo
NA: bondànsa en natüra
TD: tép de smezamènt
DM: modalità de decadimènt
DE: energia de decadimènt in MeV
DP: prodót del decadimènt

El iòdio l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol I. El g'ha nömer atòmich 53, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de iodio el g'ha 53 prutù. El fà part de la categurìa dei alògen.

A temperadüra e presiù stàndard el iodio el se prezènta come 'n sòlido löster de culùr négher-blö, che a temperadüre mìa gne tat àlte el sublìma enden gas de culùr viòla e che g'ha 'n udùr che dà fastìde.

L'è méno reatìf dei óter alògen ma 'l fùrma estès dei compòscc con tacc elemèncc chìmich. El g'ha apò a 'na quach caraterìstica de semi-metal.

El iodio, aisebé che 'n quantità pròpe pesène pesène, el g'ha 'na funsiù biològica esensiàla endei éser vivèncc. I urmù pruducìcc de la ghiàndola tiròide, la tiroxina e la triiodotironina, le g'ha dét el iodio.

Endèle persùne che rìa mìa a asùmer co la sò diéta 'na quantità asé de iòdio - per ezèmpe sèrte popolasiù che stà 'n zòne intèrne, endóche se màia póch pès o óter alimèncc che vé del mar - la carènsa de iòdio la mìna a l'ensorgènsa del gós. Isé che 'n sèrte de chèste zòne se fà 'na fùrma de prevensiù per mès de sal adisiunàt con quantità pesène pesène de sài de iodio (chèl che se conós come sal iodàt e/o sal ioduràt). La carènsa de iodio l'è apò a 'ntra le càuze de ritàrdo mentàl.

L'è stat scuprìt del Bernard Courtois endel 1811.