Telurio

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Telurio
52 Te                                                                                                                                                                                                                                                               antimonio ← telurio → iodio
Aspèt
Aspèt de l'elemènt lucente, gris-arzènt
Generalità
Nòm, sìmbol, nömer atòmich	telurio, Te, 52
Serie	semi-metal
Grupo, periot, bloch	16 (VIA), 5, p
Densità	6 240 kg/m³
Dürèsa	2,25
Configürasiù dei eletrù	Configürasiù dei eletrù
Proprietà atomiche
Peso atòmich	127,60
Ragio atòmich (calc.)	140 (123) pm
Ragio covalènt	135 pm
Ragio de van der Waals	206 pm
Configürasiù dei eletrù	[Kr]4d10 5s2 5p4
e− per leèl energétich	2, 8, 18, 18, 6
Stàcc de osidasiù	±2, 4, 6 (apéna apéna àcit)
Strütüra cristalìna	ezagonal
Proprietà fìziche
Stat de la matéria	solido
Pont de füziù	722,66 K (449,51 °C)
Pont de ebulisiù	1 261 K (988 °C)
Volüm molàr	20,46 × 10−6 m³/mol
Entalpia vapurizasiù	52,55 kJ/mol
Calùr de füziù	17,49 kJ/mol
Tensiù de vapùr	23,1 Pa a 272,65 K
Velocità del suono	2 610 m/s a 293,15 K
Otre proprietà
Nömer CAS	Modell:CAS
Eletronegatività	2,1 (scala de Pauling)
Calùr specìfich	202 J/(kg•K)
Condücibilità elètrica	200 /(m•Ω)
Condücibilità tèrmica	2,35 W/(m•K)
Energia de prìma iunizasiù	869,3 kJ/mol
En. de segónda iunizasiù	1 790 kJ/mol
En. de tèrsa iunizasiù	2 698 kJ/mol
En. de quàrta iunizasiù	3 610 kJ/mol
Energia de quìnta iunizasiù	5 668 kJ/mol
En. de sèsta iunizasiù	6 820 kJ/mol
En. de sètima iunizasiù	13 200 kJ/mol
Izòtop piö stàbii
iso NA TD DM DE DP 120Te 0,096% Te l'è stàbil con 68 neütrù 122Te 2,603% Te l'è stàbil con 70 neütrù 123Te 0,908  × 10Modell:Val/delimitnumagn ε 0,051 123Sb 124Te 4,816% Te l'è stàbil con 72 neütrù 125Te 7,139% Te l'è stàbil con 73 neütrù 126Te 18,952% Te l'è stàbil con 74 neütrù 128Te 31,687%  × 10Modell:Val/delimitnumagn ββ− 0,867 128Xe 130Te 33,799%  × 10Modell:Val/delimitnumagn ββ− 2,528 130Xe
iso: isotopo NA: bondànsa en natüra TD: tép de smezamènt DM: modalità de decadimènt DE: energia de decadimènt in MeV DP: prodót del decadimènt

El telùrio l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol Te. El g'ha nömer atòmich 52, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de telùrio 'l g'ha 52 prutù. L'è de aspèt metàlich — ma clasificàt come semi-metàl — biànch arzentàt che se 'nsomèa al stagn, del pónt de vìsta chìmich el se compórta en maniéra mìa tat diferènta del sùlfer e del selenio. Se 'l dòpra perlopiö endele léghe metàliche o come semi-cundutùr.

L'è stat scuprìt endel 1782 del chìmich todèsch Franz-Joseph Müller von Reichenstein, a Sibiu en Romania, ma a izolàl per prim e a dàga el nòm de telùrio l'è stat el Martin Heinrich Klaproth endel 1798.