Pagina principala
|
|
 Vox ind la vedrina La Rivulüziun de Liegi (in valun: Binamêye revolucion, var a dì felis rivulüziun) a l'è quel'espressiun cun la qual s'intend parlà d'un viulent rivulgiment pulitich che, a la fin del XVIII secul, l'ha dervii la strada per la fin del Principaa de Liegi. La rivulüziun l'è scumenzada el 18 agust 1789 e l'è stada definitivament repressa el 12 genar del 1791. A partì del 1772 fina al 1784 el princip-vescuv de Liegi l'era staa el vescuv Francesch Carl de Velbrück (1719-1784), che l'aveva incuragiaa i idei ilüminista: per esempi, in del 1779 l'aveva faa sü una Societé d'Émulation (Sucietaa d'Emülaziun) per favurì el güst di art, di leter e di scienz. De questa Sucietaa hinn surtii un quaj de cap de la rivulüziun. Ma a la sua mort l'è staa elegiüü de l'imperadur cume növ vescuv (de fat el Principaa de Liegi a l'era vün di stat del Sacher Ruman Imperi) el Ceser Custantin Francesch de Hoensbroeck. Quel vescuv chì l'è staa giüdicaa un reaziunari e un asulütista, mina dumà per la sua poca prupensiun ai növ idei, ma anca perchè l'aveva minga favurii una redüziun di pudè che la "Custitüziun" del Principaa la dava al suvran.
 A l' savivet qe ... La chímica a l'è la scénza ca la stüdia la cumpusizziun e i reazziun de la matéria. La stòria de la chímica la cumença in de la preistòria, quaant a l è staa descuveert ul fööch, 40.000 ann fà: e l'è pròpi duperaant ul fööch ch'al s'è pudüü cumincià, cunt ul princípi dii teemp antích, a laurà i metàj, ca gh'érenn de vèss tiraa föra da i mineràj natüràj. De menemàn ch'al sa nava inaanz, a vegnéven descuveert ul véder e i primm leech metàlich, cumè l utún. Invèr ul sécul IX primm de Criist la nasséva, in de la cità de Lissàndria d'Egítt, l'aart cunsiderada la màma de la chímica: l'alchímia. I alchimiist érenn dree, al paar, dumè a cercà la manéra de vultà i metàj nurmaal in òor (cunsideraa ul metàll perfètt); ubietiif secundàri a érenn truà la préa filusufaal, fabricà la panacea üniversaal (una spéci de medesína per guarí tütt i maladii) e creà la vída. (Va inanz)
 Ind i oltre lengue...I dex Wikipedie con plussee articoi: Ingles, Cebuan, Todesc, Svedes, Frances, Olandes, Russ, Spagnœl, Italian, Arab Egizian Oltre lengue minoritarie: Piemontes, Catalan, Sardegnœl, Galles, Galizian, Ciovaç, Alemann, Sicilian, Tatar de Crimeia, Mannes.
 Un proverbe a cas
"A vestir su una fassina la par una rejina" |
 Ocio!
 WikipediaWikipedia l'è un'enciclopedia libera e portada inants apena de utents volontare. Ol so obietiv l'è de menar la cognossenza libera a tuts e in plussee lengue qe s'pœl. I nost Cinq Pilaster i è:
Una vox de scriver
 Cossa s'pœl far?
|
