Fasa de Kuiper

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

La Fàsa de Kuiper (o Fàsa de Edgeworth-Kuiper), l'è 'na regiù del Sistema Solar che la part de l'òrbita de Netuno (a la distànsa de 30 UA) 'nfìna a 50 UA del Sul. Se tràta de 'na regiù popolàda de còrp celèscc minur che se 'nsomèa a la fàsa principàla dei asteròidi ('ntra Marte e Giove) ma de 20 vólte piö grànda e de 20 a 200 vólte piö cunsintènta en tèrmen de màsa, en piö, semài che la Fàsa principàla l'è custitüìda perlopiö de asteròidi de natüra ruciùza, i ogècc de la fàsa de Kuiper i è cumpunìcc envéce perlopiö de gias de sostànse volàtii, compàgn de l'amonìaca, el metano e l'àiva.

Dei ogècc che gh'è stat scuprìt enfìna a 'ncö en chèsta regiù, chèl piö grant l'è Plutone e chèl co la màsa piö grànda l'è Eris (ma chest'öltem l'è cunsideràt de 'na part de la cumunità scentìfica come 'n ogèt del Disch Sparnegàt). Ghe n'è divèrsi che, compagn de chèi cunusìcc come Quaoar, Varuna e Orcus, i pödarès véser riclasificàcc come pianeti nani.

Se stéma che 'ndela fàsa de Kuiper ghe sàpe alméno 100 000 ogècc conden diàmetro piö grant de 50 km, ma la màsa de töcc chèsti la rìa mìa a 'na décima part de la masa de la Tèra. Tacc de chèsti ogècc i g'ha i sò satèliti natüràli e i piö tacc i òrbita sö dei pià mìa paraléi a chèl de l'eclìtica.

I ogècc de la fàsa de Kuiper i pöl véser presapóch dividìcc en dò categurìe: chèi "clasich" (o cubewà) e chèi "resonàncc" (plütì e twotì). I ogècc resonàncc i g'ha le òrbite ligàde a chèla de Netuno (le òrbite dei plütì i è 'n rapórt de 2:3, chèle dei twotì i è 'n rapórt de 1:2). Plutóne (39 UA), che 'nfìna a mìa tat tép fà l'ìa cunsideràt chèl dei nof dei pianéti che gìra entùren al Sul e che de póch en sà l'è stat riclasificàt come pianeta nano, el fà part de chèsta categurìa e 'l g'ha 'n raport de resunànsa de 2:3 en rapórt a Netuno.

I cubewà envéce i g'ha nisü tìpo de resonànsa co Netuno e se i càta endèna fàsa che và de le 39,4 UA a le 47,7 UA de distànsa del Sul. I ogècc clàsich de la fàsa de Kuiper i è stacc clasificàcc come cubewà dopo che gh'è stat scuprìt el prim ogèt de chèsta sórt, (15760) 1992 QB1. Haumea (43,34 UA), e Makemake (45,79 UA) i è i ogècc piö grancc de la fàsa de Kuiper clàsica.