Marte (pianeta)

Articol di 1000 che tucc i Wikipedie gh'hann de havégh
De Wikipedia
bussola Disambiguazión – "Mart" la mena chì. Se te see dree a cercà el dia roman, varda Mart (dia).

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.


Marte ♂
La val Marineris töda zó del Orbiter del Viking 1
La val Marineris töda zó del Orbiter del Viking 1
Stella mader Sole
Classificazion Pianeta terrestre
Parameter orbital
(a l'epoca J2000)
Semiass maggior 227 936 637 km
1,52 366 231 UA[1]
Perieli 206 644 545 km[2]
1,38 133 346 UA
Afeli 249 228 730 km[2]
1,66 599 116 UA
Circonf. orbitala 1 429 000 000 km
9,553 UA
Period orbital 686,9600 [2]
(1,8808 agn)
Period sinodegh 779,96
(2,135 agn)[2]
Velocità orbitala
21,972 km/s (min)

24,077 km/s (media)

26,499 km/s (max)
Inclinazion
su l'eclittega
1,85061°
Inclinazion
dal equat. del Sol
5,65°
Ecentricità 0,09341233
Longituden del
noeud ascendent
49,57854°
Argom. del perieli 286,46230°
Satellit 2
Anel nisü
Dati fisegh
Diameter equat. 6 804,9 km[1][2]
Diameter polar 6 754,8 km[2]
Schissament 0,00736[1]
Superfiss 144 800 000 k[1]
Volum 1,6318 × 1020 [1]
Massa
6,4185 × 1023 kg[1]
Densità media 3,934 × 103 [1]
Acceleraz. de gravità in superfiss 3,69 m/s²
(0,376 g)
Velocità de fuga 5 027 m/s[1]
Period de rotazion 1,025957 dé
(24 h 37 min 23 s)
Velocità de rotazion
(a l'equatùr)
241,17 m/s
Inclinazion assiala 25,19°[2]
A.R. polo nord 317,68143° (21 h 10 min 44 s)[1]
Declinazion 52,88650°[1]
Temperatura
superficiala
133 K (−140 °C) (min)
210 K (−63 °C)[1] (media)
293 K (20 °C) (max)
Pression atm. 6,9 - 9 hPa[1][2]
Albedo 0,15[1]
Dati d'osservazion
Magnituden app.
−2,00[2] (media)
−2,91[2] (max)
Magnituden app. −2,94
Diameter
apparent
3,5"[2] (min)
25,1"[2] (max)

Marte l'è 'l quart pianeta del sistema solar en ùrden de distànsa del Sul e l'öltem dei pianeti de tipo terestre dòpo de Mercurio, Vènere e la Tèra. L'è ale ólte ciamàt el Pianeta Rós per vìa del sò culùr tìpich che l'è cauzàt de la gran quantità de òsido de fèr (rözen) che gh'è sö la sò superfìce.

El g'ha 'na atmosféra ràra fés e temperadüre médie al leèl del söl piötòst bàse ('ntra i −140 °C e i 20 °C), ma l'è 'ntra töcc chèi del Sistéma Solàr el pianéta che se 'nsomèa de piö a la Tèra.

El ràgio a l'equatùr de Marte l'è de 3397 km, presapóch la metà de chèl de la Tèra e la màsa l'è dés vólte de méno. El prezènta 'n inclinasiù de l'as de rotasiù e 'na longhèsa del dé paragunàbii a chèle de la Tèra. La superfìce la móstra formasiù vulcàniche, vài, calòte polàre e dezèrcc de sàbia, ma apò sèrte formasiù geològiche che le làsa pensà che 'ndèn época pasàda ghe püdìes véser stat pò a l'àiva al stat de lìquit.

Entra le formasiù piö enteresànte sènsa döbe gh'è el Mut Olimpo, el vülcà piö grant che se conós de töt el sistéma solàr, che 'l rìa a 27 km de altèsa söl leèl médio del pianéta, e le Vài Marineris, 'na sórt de canyon piö grant de chèi che se conós sö la Tèra.

A l'oservasiù, Marte el prezènta dei cambiamèncc de culùr, che 'na ólta se pensàa duzìde a la prezènsa de vegetasiù stagiunàla, perchè ligàde ai perìodi de l'an marsià. Chèste ipòtezi i è stàde scontradìde endel córs de le divèrse misiù spasiài de oservasiù, fàde co le sonde e coi satèliti artificiài che gh'è stat mandàt de l'òm a stüdià Marte.

Entùren a Marte gìra du satèliti natürài, Fobos e Deimos, de dimensiù picinìne e co la fùrma iregolàra tat che se pènsa che i pöde véser du asteròidi catüràcc del camp gravitasiunàl del pianéta.

Riferimèncc[Modifega | modifica 'l sorgent]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Donald. K. Yeomans. Al sito selezionare "web interface" in seguito "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Mars" e "Center: Sun". HORIZONS System. 13 luglio 2006. URL consultad in data 16 aprile 2009.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 NASA. MarsFact Sheet. 29 novembre 2007. URL consultad in data 17 aprile 2009.