Presepi
|
|
Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada. |
|
«In poveri panni il figliol compose e nell'umil presepio soavemente il pose»
|
I urìgin dal Presepi i en cristiane e i fan riferiment a 'na tradission dal II sécul dopu Crist, de festegià la nassüda de Gesü ind la grota de Betlèm, ind la qual se penseva che lü l’era vegnüd a la lüs. Ind al Vangel de San Lüca se cünta che la Madona, dopu avel fai nass, l’ha fai sü el pìcul ind una fassa e l’ha miss ind un "praesepe", donca ind un travis d’la stala.
Urìgin
[Modifega | modifica 'l sorgent]El nom el par che 'l vegna de la vegia parola lumbarda persef (che 'l vör dì "mangiatoja di bes'c").
Ind i Vangel Apòcrif se parla invece de 'na grota cun el bö e l’àsin, tacadi al fiulin par scaldal cun el lur fiat. Ch’la rapresentassion chi l’ha gh’ha avüd un grand sücèss pupular. I frà cistercens i en stai i püssè fort sustenidù dal presepi, parchè i pensèvun che l’era impurtant de fà cunuss ben a la gent tüti i mument de la vita de Gesü.
L'invension dal presepi insì 'me l'è cunussüd al dì d'incö l'è invece de San Francesch d'Assisi. I particular i en cuntadi ind la biugrafìa dal Sant, scrivüda da Tumas da Celano. Lü l'ha scrit che dù smane prima dal dì de Nadal dal 1223, San Francesch el s’era acurdad cun Giuan Velita, signur de Greccio par celebrà lì la festività e fà ved a tüti i paisan i prublema che’l gh’ha avüd Gesü par fass acetà quand l’è vegnüd al mund.
Velita, vec e grass, impusibilitad a caminà l’ha dumandad de fà la rapresentassion a poca distansa dal sò castel, miga püssè luntan d'la gitada d’un tisson da part d'un fiöl. Stranament el tisson l’è sgulad a 'na distansa de püssè de 250 pèrteghe pissand el fögh ind un busch par rigulà pö sura d'i mass: l'è lì che l’è stai miss in pé el prim presepi vivent.
Artigianad
[Modifega | modifica 'l sorgent]Tanti post i han fai dal presepi 'na vera art, cume Bèrghem, Nàpuli e la Val Gardena indùe l'abilità d'i artigiàn l’ha fai nass miràbil cumpusission. Anca incö gh'en artista ch'i fan sü Presepi in tanti stil: i rapresentun la natività ambientada in bàite de muntagna, spiage, cassine d'la bassa padana, capanine africane e quarté citadin de tüti i temp e de tüt al mund. I drövun i material püssè disparad, cume el sügher, el legn, la carta, el carton, el pulistirol, la teracota, i güss de nus de coch e quant àltor pöd ispirà la fantasìa.
Tradission
[Modifega | modifica 'l sorgent]El Presepi, scund la tradission, el g'ha da es fai ind el dì de San Nicola o de Santa Lüsìa (Sant Ambrös a Milan), par lassà però la grepia vöda. Ind la not de Nadal se metarà el butanin ind al travìs. La cumpusission la se cumpleta el 6 de genar, cun l'arìu d'i tri Re Mag vegnüdi da urient a purtà regal de or, incens e mira a quel che la stela cumeta l'ha indicad cume la lüs dal mund.
Bibiugrafìa
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Gerhard Bogner: Das neue Krippenlexikon. Wissen - Symbolik - Glaube. Ein Handbuch für den Krippenfreund. Fink, Lindenberg 2003 ISBN 3-89870-053-4
- Erich Egg, Herlinde Menardi: Das Tiroler Krippenbuch. Die Krippe von den Anfängen bis zur Gegenwart. 2. Aufl. Tyrolia, Innsbruck 2004 ISBN 3-7022-2604-4
- Ursula Pfistermeister: Barockkrippen in Bayern. Theiss, Stuttgart 1984 ISBN 3-8062-0398-9
- Alfons Rudolph, Josef Anselm Adelmann von Adelmannsfelden: Schwäbische Barockkrippen. Theiss, Stuttgart 1989 ISBN 3-8062-0815-8