Gandì

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Cuurdinàde geogràfiche: 45° 49' N 9° 54' E

Gandì
Comun

Dats aministrativ

Lombardia

Capolœg

Gandino

Politega

Sindeg

Orgen lejislativ

Consili comunal

Territore

Coordinade

45°48′42″N 9°54′11″E / 45.811667°N 9.903056°E

OSM

553 m s.l.m

29,03 km²

5 121 ab.
(1º genar 2023)

Densitaa

176.4 ab./km²

Confin

Cazzà, Léf, Sùer, Énden, Ranzanìch, Casnìch, Serét, Clüsù, Pèa, Ruèta e Nòsa

Fus orari

UTC+01:00 e UTC+02:00

Varie

Prefiss

035

Codex postal

24024

Sigla autom.

BG

Codex ISTAT

016108

Codex catastal

D905

Sant protetor

Ponsian I

Cl. climatega

Cl. sismega

Localizazion

Sit istituzional

Gandì (Gandín in Insübregh) l'è un cumün de la Val Seriana che 'l se tröa a vint-quater chilometer de Berghem a 550 meter sura 'l nivel del mar. El cünta 5 434 abitant (dato del Desember 2015^[1]), cont ona süperfis de 29,1 km² e ona densità de popolaziun de 187 ab./km².

L'Istoria del Paes

Gandì 'l par che 'l gh'abia i so redis in de la prima mitaa del quint secul inans de Crist. El prenzipi del so clu istoregh, Gandì 'l ghe l'ha 'vüü in de l'etaa de mezz: l'è del 6 de Lüj de l'an 1233 l'at de emanzipassiun, cunt el qual el popul gandines el s'è ciapaa la libertaa di duè füdataj. El palpee de l'at, lungh un bel 6,5 meter, l'è ancamò tegnüü in paes al didincö.

Düranta la segunda guera mundiala, in di agn de l'ucüpassiun di nazi-fascista, hin staa scundüü a Gandì di Giüdee vegnüü de föra. La gent che l'ha tolt part a chel' uperassiun de jüd chi l'è stada tanta e, anca se 'l paes l'è staa restelaa di fascista pü völt, la red de prutessiun l'è restada franca e de Giüdee n'è 'gnüü depurtaa gnanca vün. El 25 de avril del 1948, i Giüdee traa al segür a Gandì, gh'han daa al cumün un palpee de rengrassiament. El 9 de avust del 2004, l'Istitüt Yad Vashem de Gerüsalem el gh'ha daa al Vincenzo Rudelli, al Giovanni Servalli e ai spus Francesco Lorenzo e Maria Chiara Nodari e Bortolo e Battistina Ongaro, la volta unurifescensa de giüst intra i nassiun.^[2]

Lengua

La parlada de Gandin l'è vöna de quij parlad lumbard un puu particular già che, tra l'olter, l'ha mantegnüü, fin al didincö, la cumbinassiun cunsunantega "pl", "cl", "fl", "bl" (plöf, "claf", "glazz", "flur", "blàa", inscambi di püssee cumün "piöf", "ciaf", "giazz", "fiur", "biàa") e 'l spustament vucalegh de "a" a "e" ("egua" inscambi di püssee cumün "agua" u "acqua"): düü trat tipegh e cumünabej del Rumanc e del Lumbard Alpin.^[3]

Evulusiù demogràfega

L'andament del nümer dei abitant del cumün de Gandìn l'è mostraa in de la tabela chì suta

Abitant censid

Galleria de Foto

Palass Loverini
Panurama
Vedüda de la Baselega

Referens

↑ Statìstiche demogràfiche ISTAT. Statìstiche sö la popolasiù del Istitùto Nasiunàl de Statìstica relatìve al 31 de Dezember 2015.
↑ Israel Gutman, Bracha Rivlin e Liliana Picciotto, I giusti d'Italia: i non ebrei che salvarono gli ebrei, 1943-45 (Mondadori: Milano 2006), pp.178-80.
↑ Bergamaskische Alpenmundarten, Karl von Ettmayer

Ligam in sü la Red

sit dedegaa a Gandì Arqiviad qé: [1]

[1] Statìstiche demogràfiche ISTAT. Statìstiche sö la popolasiù del Istitùto Nasiunàl de Statìstica relatìve al 31 de Dezember 2015.

[2] Israel Gutman, Bracha Rivlin e Liliana Picciotto, I giusti d'Italia: i non ebrei che salvarono gli ebrei, 1943-45 (Mondadori: Milano 2006), pp.178-80.

[3] Bergamaskische Alpenmundarten, Karl von Ettmayer

[1]

[2]

[3]