Dücàt de Bèrghem

Chèst artìcol a l'è scricc in Lombàrd, ortograféa bergamasca del Dücàt.

Ol Règn Lombàrd in del 572.

Ol Dücàt de Bèrghem l'è stàcc öna di entità teritoriàl che i formàa ol Règn di Lombàrcc. Creàt in del 569, söbet dòp de l'invasiù guidàda da 'l rè Alboì, l'è stàcc abolìt in del 702.

La creasiù

In del 569 Bèrghem l'è conquistàda dai Lombàrcc. La sità l'è importànta per la sò posissiù stratégica: söl confì in tra Austria e Neustria, crusvìa di strade militàr che i ünìa ol Friùl co la val Padana. La deènta dóca séde de ü potènt dücàt. Ol prim düca l'è ol Wallari, che 'l goèrna ach in del Perìod di Düca, comensàt co la mórt del rè Clef.

« […] Langobardi per annos decem regem non abentes, sub ducibus fuerunt. Unuisquisque enim ducum sua civitatem obtinebat: Zaban Ticinum, Wallari Bergamum, Alichis Brexiam, Eoin Trientum, Gisulfus Forumiuli. »	« […] i Lombàrcc, che i gh'èra mia ü rè, per dés agn i è stàcc goernàcc dai düchi. Ognü 'l gh'èra la sò sità: ol Zaban Pavìa, ol Wallari Bèrghem, l'Alichis Brèsa, l'Evin Trènt, ol Gisulf Cividal del Friùl. »
Pàol Diàcon, Historia Langobardorum, II, 32

La ribeliù del Gaidulf

Umbù lombàrd, retroàt a Scans.
Müsé archeològich de Bèrghem.

In del 584 i düchi i elès rè l'Autari, ol s-cèt del rè Clef, per respónd a la minacia di Bizantì e di Franch. Dòp de la sò mórt in del 590, la vèdova Teodolinda la ciàpa cóme marìt e növ sovrà l'Agilulf, düca de Turì. Ol sücesùr del Wallari, Gaidulf, insèma a di óter, al se ribèla cóntra al rè; a la tèrsa ólta, dòpo che l'à portàt la sò resistènsa infina a l'ìsola Comacina, l'è sconfìt e giüstissiàt in del 594:

« Gaidulfum quoque Bergamensem ducem, cui iam bis pepercerat, peremit. »	« Al giüstissiàa ach ol Gaidulf, düca de Bèrghem, che zamò du ólte l'èra risparmiàt »
Paòl Diàcon, Historia Langobardorum, IV, 13

Ol VII sècol

In del VII sècol ol dücàt, compàgn de töt ol Règn, l'è segnàt da i perìocc de declìn e renàssita de l'arianesim (la religiù di Lombàrcc al tép de l'invasiù) rispèt al catolicésim, sotegnìt da la dinastìa Bavarés. In chi agn ché l'è importànta la figüra del vèscov Gioàn de Bèrghem, decisìv in de la vitòria del catolicésim in del teritòre bergamàsch.

La fì del Dücàt

Ol passà in tra ol VII secòl e l'VIII l'è stàcc ü momènt de granda confusiù in del Règn Lombàrd, con piö d'öna guèra civìl in tra i pretendèncc al tròn. L'öltem düca de Bèrghem, ol Rotarit, dòpo la mórt del Cunipèrt al sostègn ol sò s-cèt picinì, ol Liutpèrt, e 'l sò tutùr Ansprand. Sconfìt dal Ragimpèrt (700) e del Aripèrt II (702), al se sèra dét in de la sò Bèrghem el se proclàma rè. La sità l'è conquistàda dal Aripèrt dòpo ü dür asséde, e 'l Rotarit, dòpo che i gh'à teàt i cheèi e la barba (granda umiliassiù per i Lombàrcc) l'è esiliàt a Turì; al sarà fàcc copà inséma al sò protét Liutpért. Ol dücàt l'è desligàt, e al sò pòst l'è creàt ü gastaldàt, goernàt da ün funsiunare del rè.

Bèrghem la turnerà a iga la sò autonomìa polìtica adóma col Carl Magn, in del 774: la deènta séde de öna contéa.