Diferenze in tra i lengov gall-italeghe

De Wikipedia
Lombard Quest articol chì l'è scrivud in lombard, con la Noeuva Ortografia Lombarda

I lengov gall-italeghe, anca se inn considerade un insema de lengov inveci che una lengua unega, gh'hann un gross nivell de intercomprensibilità, che despess el se slarga anca a la lengua veneta, considerada de 'na minoranza de la lenguistega 'me lengua gall-italega, ma gh'è anca varie diferenze in tra de lor, tant de giustifegà de classifegài 'me lengove diferent.

Origin de la partizzion di lengov gall-italeghe[Modifega | modifica 'l sorgent]

A bon cunt, la classifegazzion di lengov gall-italeghe al dì d'incoeu l'è stada tirada foeura del Bernardino Biondelli a mità 1800, in del so Sagg in sui Dialet Gall-Italegh, che l'ha partid el grup in piemontes (de lu ciamad Pedemontan), lombard (con sub-dialet ocidental e oriental) e emilian, con dent anca el romagnoeul, al che 'l se sgionta el lingurin, de lu no considerad gall-italegh.

Prima, se credeva che 'l gall-italegh el fuss 'n unega lengua, despess, prima del '800, ciamada per estension lombarda. In di agn 1920 el lenguista todesch Friedrich Adelung l'insubiss una classifegazzion del lombard partida in Volt Lombard, in sostanza el piemontes, e Bass Lombard, un insema de lombard d'incoeu e de l'emilian, menter in di agn 1830 el Ottavio Mazzoni Toselli el dà foeura un dizzionari del gall-italegh, indova che 'l proeuva a studià i lengov de quell'area lì a partì de l'epoca preromana.

Anca incoeu, a bon cunt, a gh'è no consens total in su la classifegazzion di lengov gall-italeghe: per esempi gh'è del sostegn per el meter foeura del grup el genoves, inscì 'me l'è in dubi l'unità di dialet de l'Emilia e de la Romagna.

Studi in sui varietà gall-italeghe[Modifega | modifica 'l sorgent]

El March Tamburell l'ha fad un studi dialetometregh in sul posizzionament del grup gall-italegh, indova che gh'è di dacc, assee preliminar, che poden vesser boni per capì i vesinanze di varietà gall-italeghe.

In bas ai dacc del so studi, che doperen l'Atlante linguistico ed etnografico dell’Italia e della Svizzera meridionale per i varietà gall-italeghe, el grup gall-italegh el resulta relativament omogeni, e 'l grup piemontes, representad di dialet de Turin e Ast, el resulta pussee vesin prima al dialett de la Vall de Stura e poeu a quell lombard, representad del milanes e del bergamasch, e 'l grup "lombard-piemontes" el resulta pussee lontan de quell emilian, representad in del so studi de Loian e Nonantola.

Diferenze[Modifega | modifica 'l sorgent]

Verb[Modifega | modifica 'l sorgent]

Vesser (present indicativ)
Gall-romanz Italo-dàlmet
Gall-italegh + venet Franzes Catalan
Lombard Emilian Ligurin Piemontes Romagnoeul Venet Italian
1a sing. mi sont me a soun mi son mi i son mi a so mi a so je suis jo sóc io sono
2a sing. ti te seet te ’t î ti t'ê ti it ses ti t ci ti te si tu es tu ets tu sei
3a sing. m. lù l’è lo ’l é o l'è chiel a l’é lu l’è łu el ze il est ell és lui è
3a sing. f. lee l’è li l’é a l'è chiela l’é lea la è eła ła ze elle est ella és lei è
1a pl. nun sem nuêter a sain niätri semmo noi i soma nun a scin nialtri a sen nous sommes nosaltres som noi siamo
2a pl. violter sii vuêter a si viätri sei voi i seve vu a scid vialtri a si vous êtes vosaltres sou voi siete
3a pl. m. lor i inn lour i en lô son lor a son lor i è łore i ze ils sont ells són loro sono
3a pl. f. lour ej en lorie li è łore łe ze elles sont elles són

Bibliografia[Modifega | modifica 'l sorgent]

  • Saggio sui dialetti gallo-italici · di B. Biondelli

Riferiment[Modifega | modifica 'l sorgent]