Ada

 Lumbàrt Urientàl

 Lumbard Ucidental

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Ada
L'Ada 'ntra Très e Capriàt
Nasiù	Italia
Regiù	Lombardia
Longhèsa	313 km
Portàda média	187 m³/s
Bacino idrografich	7 979 km²
Altèsa de la sorgènt	2 237 méter sùra 'l leèl del mar
El nas	Val Alpisella
El và a finì	Po fra Castelnuovo Bocca d'Adda e Spinadesco
Mappa del fiume

L'Ada l'è ü fiöm Lumbàrt che l' nas in pruìnsa de Sundri, l'traèrsa fò 'l Lach de Cóm e l' se böta dét in del Po in pruìnsa de Lòdi; l'è lónch 313 km.

L'Ada 'n Valtelina

La surtìda l'è a l’Alpizèla a 2.235 méter söl lièl del mar, in di alp rétighe, a sira del zöch del Stelf. L'Ada süperiùr l' cór in de la Altelina per sirca 100 km prima de bötás in del Lach de Cóm. In de la basa Altelina, la portàda del fiöm la é smagrìda dal isbaramènt idroelétrech del ENEL, che l' tìra fò l'àqua dal fiöm e l'la 'nfila dét in d'ü tünel sóta tèra de 'ndóe l'àqua la tùrna al fiöm adóma dòpo 11 km, mia de luntà dal Lach de Cóm.

L'Ada pasàt ol Lach de Còm

L'Ada inferiùr, egnìt fò dal Lach de Còm l'bagna

• la sità de Lèch e sura de töt ol quartér de Pescarènech, che l'è regordàt piö ólte dal Manzù in di sò Promès Ispùs;
• Garlàt 'ndóe l' fiöm l' se slàrga fò e l' fà nas ol Lach de Garlàt,
• Olginàt 'ndóe l'Ada la se slàrga fò amò turna e l' fà nas ol Lach de Olginàt,
• Imbersàch - Éla 'ndóe s'pöl pasà da öna rìa a l'ótra söl traghèt leonardèsch,
• Calösch 'ndóe gh'è la dìga de la centràl idroelètrega e l' fiöm l'è scaalcàt dal Put de San Michél o Put de Padéren o Put de Calösch che l'è töt in fèr,
• Très 'ndóe l'Ada la pàsa a i pè del castèl di Viscóncc e la bàgna la centràl idroelètreca Taccani,
• Vàvar 'ndóe dal fiöm la nas la Martezàna che la rìa fina a Milà,
• Casà 'ndóe 'l fiöm la pasa a i pé del castèl la Müsa che l'è öna diramasiù de l'Ada,
• Riölta,
• la sità de Lòdi,
• e a la fì Castelnöf e l'è pròpe in del sò teritòre che l'Ada la fenés in del Po a 36 méter söl lièl del mar.

La al flüviàl de l'Ada

In del sò viàs, apéna egnìt fò dal Lach de Lèch, ol lècc del fiöm l' se tróa apéna piö 'n bas del lièl de la pianüra che l' traèrsa fò, ma de manimà che l' và 'nàcc l' se sbàsa sèmper de piö fina a scaà öna al, per ès precìs öna al flüviàl che, di bànde de Calösch, la rìa a ès fónda piö de 70 méter rispèt a lièl de la pianüra, pò a belazì a belazì ol lièl de la pianüra e chèl del lècc del fiöm i turnà a ès ü compàgn de l'óter e s'pöl dì che l'Ada l' vé fò del töt da la sò al fluviàl di bande de Vàvar.

Idrologéa

Ol fiöm Ada

L'Ada l'è alimentàt sùra de töt da i àque che i vé da i giasér di Alp e chèste i ghe dà al fiöm ü regìm estìf, con d'öna portàda màsima in zögn-löi. La sò portàda média a l'è stàcia stimàda a 186,85 m³/s.
Gh'è de regordà che l'Ada l' ciàpa i àque del Pusciavin de la Svízzera.

I Parch Regiunài

Ol 16 de setèmber del 1983 i è nasìcc dù parch natürài regiunài col propózet de difènt l'Ada e 'l sò teritòre:

• ol Parch Regiunàl Ada Nord, che l' cór sö i rìe del fiöm per 54 km, da Lèch, 'ndóe l'Ada l' lasa ol Lach de Cóm, per rià 'nfìna a Trücasà;
• ol Parch Regiunàl Ada Süd, che l' cór sö i rìe del fiöm per 60 km, da Riölta 'nfìna al Po.

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Adda
L'Ada in tra Trezz e Capriaa
Nasiù	Italia
Regiù	Lombardia
Longhèsa	313 km
Portàda média	187 m³/s
Bacino idrografich	7 979 km²
Altèsa de la sorgènt	2 237 méter sùra 'l leèl del mar
El nas	Val Alpisella
El và a finì	Po fra Castelnuovo Bocca d'Adda e Spinadesco
Mappa del fiume

L'Ada (nom feminil) a l'è un fiüm lumbard che 'l trasversa el lagh de Com e 'l se geta in del Pò (a la riva mancina). A l'è lunga 313 km.
La surtida a l'è a l’Alpisela a 2235 mt. d'altitüdin, in di Alp retigh, a l'ovest del giögh del Stelv. L'Ada süperiur la parcur la Valtelina ear circa 100 km prima de bütàss in del Lagh de Com, del qual a l'è 'l principal aflüent. In la bassa Valtelina, la purtada del fiüm a l'è fisc redüida a causa d'un sbarament idrueletrigh de l'ENEL, che 'l sposta i aqui in d'un tünel suterani per i dà indree 11 km püssee in bass, da bot al lagh de Com.

L'Ada inferiura la bagna Lecch, Trezz, Rivölta, Lod e Castelnöv, punt da cunflüenza cul Pò a 36 m d’altitüüd.

Lungh el sò curs inferiur el 16 nuvember 1983 hin staa creaa dü parch natürai:

• El parch Ada Nord, che 'l s'estend sü 54 km, da Lecch (punt in che l'Ada la lassa el lagh de Com) fin a Trücazzan;
• El parch Ada Süd, che 'l s'estend sü 60 km, da Rivölta fin a la buca in del Pò.

In de la storia lumbarda, l'Ada l'è semper stada un fiümpütost impurtant, vist che per un bel poo de temp la faseva da ligna de cunfin a nord tra el Dücaa de Milan e i Grisun e, lungh i sò spund ucidentai e urientai, tra Milan e la Repübliga de Venezia. Anmò al dì d'incö l'è cunsiderada la ligna de spartiziun tra el toch ucidental del Lumbard e quel uriental.

Idrulugia

El fiüm Ada

La sua alimentaziun principalment d'urigien glaciala la ghe da un regim estiv, cunt una purtada massima in giügn-lüj. La sua purtada media a l'è stada stimada a 186,85 m³/s.
Regurdem che l'Ada la ricev i aqui dal Pus'ciavin da la Svizzera.

Cumün traversaa da l'Ada

• Pruvincia de Sundri: Val de Dint, Burmi, Val de Sota, Sondel, Gros, Grusot, Mazz, Tuv, Luver, Tiran, Vila de Tiran, Bianzun, Tej, Ciür, Piateda, Muntagna, Sundri, Albusagia, Caiö, Berben, Culurina, Büj, Arden, Talamona, Civ, Murbegn, Cös, Traona, Delebi.
• Pruvincia de Lech: Coligh, Carghentin, Irün, Brivi, Imbersagh, Padernu, Rubiaa.
• Pruvincia de Bergum: Cisan, Vila d'Ada, Carvigh, Calüsch, Solza, Medulagh, Süis, Butanügh, Cavriaa, Caloniga, Fara d'Ada, Trevij, Casiraa, Arzagh.
• Pruvincia de Munza e Brianza: Curnaa.
• Pruvincia de Milan: Trezz, Vaver, Cassan sü l'Ada, Trücazzan.
• Pruvincia de Cremona: Rivölta d'Ada, Spin, Casalet Ceredan, Credera e Rübian, Muscazzan, Muntodin, Gumbid, San Bassan, Pizzighetun, Crota, Spinadesch.
• Pruvincia de Lod: Cumazz, Zel Bun Persigh, Cervignan, Galgagnan, Bufalora, Muntanas, Lod, Cavenagh, Türan, Bertonigh, Castiun, Malee, Mancasturma, Castelnöv.

Note