Zernez

De Wikipedia



Cuurdinàde: 46°42′N 10°06′E

Zernez
Comun
Zernez - Stema
Zernez - Sœmeanza
Zernez - Sœmeanza
Dats aministrativ
Nom ofiçal Zernez
Stat Svìzzera
Canton Grisun
Distret Inn
Politega
Sindeg
Orgen lejislativ Consili comunal
Territore
Coordinade 46°41′59″N 10°05′59″E / 46.699722°N 10.099722°E46.699722; 10.099722
OSM 4447274
Voltituden 1474 e 2216 m s.l.m
Superfix 344,04 km²
Abitants 1 527 ab.
(31 dicember 2018)
Densitaa 4.44 ab./km²
Confin Ardez, S-chanf, Susch, Lavin, Tarasp, Val de Dint, Livign e Davos
Fus orari UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Prefiss 081
Codex postal 7530
Sigla autom. GR
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Zernez - Localizazion
Zernez - Localizazion
Sit istituzional


Zernez (Roh-vallader-Zernez.ogg [tsərˈnɛts] ) l'è un cumün sgüisser in del sircundari Sur Tasna del destret de l'Inn in del Cantun Grisun. A 'l gh'ha pü u manch 1149 abitant, una süperfis de 203.85 km², e 'l se tröa a una altitüden de 1474 meter sura 'l nivel del mar.

El cumün de Zernez l'è tacaa ai cumün de Ardez, Lavin, Livigno (IT-SO), S-chanf, Susch, Tarasp, Tschierv, Valdidentro (IT-SO).

Scüd del Paes[Modifega | modifica 'l sorgent]

Blasunadüra: Un urs Negher in sü sfund gris bianch che 'l porta 'n Abiess sradigaa

El scüd el fa remembraa i tanc cünt sura urs truaa de chi e de la in del cumün e in di busch a lü arent e però anca a la fameja Planta che in sül so de scü 'l gh'eva na sciampa de urs.

Geugrafia[Modifega | modifica 'l sorgent]

Zernez la se tröa in de la spianada de l'Engadina in del punt indua l' Inn e 'l Spöl se giunten insema. Zernez la gh'ha 1033 abitant i quaj, per la püpart, parlen Rumanc. El sit l'è 'l punt de partensa püssee impurtant per escürsiun in del Parch Nassiunal Sgüisser. Una gita tant amada l'è quela che la mena a la Chamanna Cluozza, ciuè 'l refüsg alpin Cluozza. A Zernez partegnen la frassiun Brail e la vesinansa Carolina.

Pupulassiun[Modifega | modifica 'l sorgent]

Idioma[Modifega | modifica 'l sorgent]

Malgraa una müdada del Rumanc al Tudesch d'un piscinin toch de la pupulassiun avüda lögh in del secul quel de desnöf, la püpart de la gent l'è restada tacada al so parlà Vallader. In del 1880 s'hin deciaraa de maderlengua rumancia 'l 84%, in del 1900 el 79% e in del 1941 el 78%. In di agn despö de la segunda guera mundiala 'l Rumanc l'è andaa sgiò in percentüal ma 'l resta a bun cünt la lengua principala. In de la tabela chi de suta gh'è 'l desvilüp lengüistegh dij ültem agn:

Idioma a Zernez
Idioma Censiment del 1980 Censiment del 1990 Censiment del 2000
Nümer Percentüal Nümer Percentüal Nümer Percentüal
Tudesch 207 22,50 % 243 27,96 % 300 31,28 %
Rumanc 645 70,11 % 571 65,71 % 586 61,11 %
Talian 56 6,09 % 41 4,72 % 42 4,38 %
Abitant 920 100 % 869 100 % 959 100 %

Religiun e Cunfessiun[Modifega | modifica 'l sorgent]

A Zernez la Refurma Prutestanta l'ha 'vüü lögh in del 1553.

Gent del Lögh e Gent Furesta[Modifega | modifica 'l sorgent]

A la fin del 2005 922 (= 88 %) di 1044 abitant gh'even la citadinansa sgüissera.

Istoria del Paes[Modifega | modifica 'l sorgent]

Zernez in del 1925 vers el süd, sumejansa tolta del Walter Mittelholzer

Zernez la vegn mensiunada la prima völta in del 1161 cunt el nom Sarnetz[1]. Dopu d'un gran fögh incendiari ' 5. de stemeber del 1872 che l'ha sparagnaa dumà 40 di 157 cà del paes, tüt un toch intregh del paes l'è staa faa sü de nöf in stil de citaa, ciuè cunt tech piat che, per l'Enganida, l'è pütost atipegh.

Minga delunsg de Zerzez, un cicinin püssee a nord, gh'è 'l nördlich Castel Wildenberg, faa sü in del dersètesem secul. In del riun Runatsch gh'è na gesa baroca del 1609 cunt urnament de stüch.

De Vedè, Vardà e Remirà[Modifega | modifica 'l sorgent]

  • Gesa paruciala refurmada cunt el turiun ruman faa sü prima.
  • Gesa Refurmada de San Bastian[2].
  • La Chasa Bezzola[3].
  • Culasg artistegh de la stassiun[4].
  • Crusavia de deviassiun de la Feruvia Retega[5].
  • El Castel Wildenberg, de l'etaa baroca.
  • El Morenturm, un turiun de l'etaa de mezz[6].
  • La nöa cà del Parch Nassiunal, un müsee che 'l parla del parch.
  • In del riun Brail: Gesa Refurmada de l'etaa de mezz.
  • L'ex diga La Serra
  • La Fuorcha, ciuè la vegia Furca del paes al cunfin cunt el cumün de Susch.

Cultüra[Modifega | modifica 'l sorgent]

In de la tradissiun di Suranom di paes Engadines quij de Zernez ghe disen ils magliachognas, ciuè i majacagn, al cuntrari di Visentin ch'inscambi hin i majagat.

Persunalidaa ligaa a Zernez[Modifega | modifica 'l sorgent]

  • Marcus Tatius «Tatius Alpinus» (um 1509–1562), Ümanista, Tradütur e Pueta
  • A Zernez el vif e laura 'l designadur, Pitur, scültur e resgista de teater Jacques Guidon, el qual l'ha vengiüü 'l Premi Cultüral Grisunes in del 2006.

Literadüra[Modifega | modifica 'l sorgent]

  • Luzi Dosch: Zernez (= Schweizerische Kunstführer. Nr. 590, Ser. 59). GSK, Bern 1996, ISBN 3-85782-590-1.
  • Peter W. Roth: Der lange Weg zur achtgrössten Gemeinde. Zernez ist bereits 850 Jahre alt. In: Engadiner Post vom 3. März 2011, S. 5.

Riferiment[Modifega | modifica 'l sorgent]

  1. Der lange Weg ... (siehe Literatur)
  2. Kapelle St. Sebastian Arqiviad qé: [1]
  3. Chasa Bezzola Arqiviad qé: [2]
  4. Bahnhistorisches Ensemble am Bahnhof Arqiviad qé: [3]
  5. Ausweichstelle der RhB Arqiviad qé: [4]
  6. Morenturm Arqiviad qé: [5]

Ligam in sü la Red[Modifega | modifica 'l sorgent]




Stema del Canton Grison Distret del Canton Grison Stema svizzer
AlbulaBerninaHinterrheinImbodenInnLandquartMalögiaMoesaPlessurPrättigau/DavosSurselva