Brüs
(Rimandad de Brusio)
|
|
Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada. |
|
«Sa 'l plangg i brüsasch, al grigna i pus'ciavin.»
|
(Pruverbi de Pus'ciav)
|
| Brüs Comun | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Dats aministrativ | |||||
| Nom ofiçal | Brusio | ||||
| Stat | Svìzzera | ||||
| Canton | Grison | ||||
| Distret | Bernina | ||||
| Lengue ofiçai | lèngua italiana | ||||
| Politega | |||||
| Sindeg | |||||
| Orgen lejislativ | Consili comunal | ||||
| Territore | |||||
| Coordinade | 46°15′19.62″N 10°07′08.33″E / 46.25545°N 10.11898°E | ||||
| OSM | 1684052 | ||||
| Voltituden | 780 e 1042 m s.l.m | ||||
| Superfix | 46,29 km² | ||||
| Abitants | 1 114 ab. (31 dicember 2018) | ||||
| Densitaa | 24.07 ab./km² | ||||
| Confin | Pusc'ciâf, Vila de Tiran, Tej, Verv, Bianzun, Ciür, Tiràn e Grosut | ||||
| Fus orari | |||||
| Varie | |||||
| Prefiss | 081 | ||||
| Codex postal | 7744, 7747, 7748 e 7743 | ||||
| Sigla autom. | GR | ||||
| Cl. climatega | |||||
| Cl. sismega | |||||
| Localizazion | |||||
 | |||||
| Sit istituzional | |||||
Brüs (inscì anca in tudesch istoregh; italian: Brusio; rumanc: Brüsch) a l'è un cumün sgüisser del distret de Bernina, in del Cantun Grisun. Al gh'ha pü u manch 1101 abitant e una süperfis de 46.29 km², e al se tröva a una altitüden de 780 meter sura 'l nivel del mar.
El cumün de Brüs a l'è tacaa ai cumün de Bianzon (IT-SO), Sciür (IT-SO), Grosott (IT-SO), Pus'ciaf, Tej (IT-SO), Tiran (IT-SO), Verv (IT-SO), Villa de Tiran (IT-SO).
Storia
[Modifega | modifica 'l sorgent]Brüs l'è numenaa per la prima volta in de l'ann 1106 col nomm de Bruse. [1]
L'andament istoregh de la pupulaziun de Brüs l'è indicaa in de la tabela chi de suta:[1]
| ann | pupulaziun |
|---|---|
| 1803 | 620 |
| 1850 | 1,000 |
| 1900 | 1,199 |
| 1950 | 1,528 |
| 1960 | 1,445 |
| 1970 | 1,344 |
| 1980 | 1,258 |
| 1990 | 1,220 |
| 2000 | 1,202 |
Pruerbi in dialet brüsasch[2]
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Al can al sbraja indónd ca 'l maja.
- Al cünta nogót a zifulà, sa l'asan al vòl miga bev.
- A li cavri, fina in giügn, dagan un pügn.
- A li femni bögna miga ga dumandà quancc ann li gh'hann.
- Al sul da fevré al mena al carné.
- Chi gh’ha tort, crida plü fort.
- Cura ca 'l ciel al fa la lana, l'aqua l'è miga luntana.
- Cura ca 'l Frantalun mét sü 'l capel, via la falsc e scià 'l restel.
- Dal früt sa conóss la planta.
- Guardévas da l'ann bisest e da quel che ch'i ven apress.
- I bun amis i henn rar cumè li móschi blanchi.
- La cà da l'óm l'è 'l mónd, e 'l mónd da la fémna l'è la cà.
- La castegna la gh'ha 'l pan e 'l furmagg.
- La via par rivà al cör da l'óm la passa par al ventricul.
- San Giacum e Sant'Ana, i pinciaröi gió par la cana.
- San Lurenz, li castegni cume dent.
- Sant Andrea da la barba blanca.
- Voss gh'avé tant móst? Zapa la vigna da óst.
Riferiment
[Modifega | modifica 'l sorgent]- ↑ 1,0 1,1 Brusio in Todesch, Franzes e Italian in ligna al Dizionari Stòrigh da Svízzera.
- ↑ VSI - Vocabolario dei dialetti della Svizzera Italiana, Lügan/Belinzona, 1953
 |
Distret del Canton Grison | 
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Albula • Bernina • Hinterrhein • Imboden • Inn • Landquart • Malögia • Moesa • Plessur • Prättigau/Davos • Surselva | |||||||||