Valtelina

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Quell articul chì l'è dumà un sbozz. Se violter sii bun de metegh dent un queicoss de pü, preocüpeves minga e provegh. Insì de vegh un'idea de tücc i olter sbozz, vardii chì.

Quella vus chi la gh'ha minga di funt u hin trop poch. Per piesé, giunta di funt a la vus. Insì de vegh un'idea de tücc i olter vus senza font, vardii chì.

La Valtelina (Valtelina e Valtulina in valtelines, Valtellina in talian, Veltlin in tudesch, Vuclina in rumanc; Valteline in frances; Valtoline in frances e ingles storegh) l'è na valada de la Lumbardia, ins el cunfin cun la Svizra.

Al dì d'incö l'è cugnussüü per i so piste de sci, i so aqui termal, i so furmag (suratüt el Bit, ciamaa insì per via del rial Bit) e el so vin.

'Na völta l'era un passag impurtant tra l'Italia e la Germania, e gh'è staa tanta guer per el cuntrol de 'sta val chì.

Storia

La storia de la Valtolina la se pò spartì in vari moment:

L'età antiga e la dominazzion romana
L'età medieval, cont i guerr tra Comm e Milan
L'età del domini Grison, con la Guerra de Valtolina
El passagg sotta la Lombardia a partì del 1797
El dì d'incoeu

I cumün de la Valtelina

L'Abriga, Albaree, Andel, Arden, Bema, Berben, Bianzun, Büj, Burmi, Busagia, Caiö, Caspögg, Castel, Castiun, Cedrasch, Cercin, Cin, Ciür, Civ, Cös, Culurina, Dasc, Delebi, Dübin, Faed, Furcula, Füsinn, Geröla, Gesa, Gros, Grosut, Lanzada, Livign, Luver, Mantel, Masc, Mel, Muntagna, Murbegn, Pedesina, Pendulasch, Piantee, Piateda, Punt, Pustales, Resüra, Rugul, Sern, Spriana, Sundel, Sundri, Talamona, Tarten, Tej, Tiran, Traona, Tresiv, la Tur, Tuv, Val de Dent, Val de Sot, Val Masen, Valfürva, Verv, Vila de Tiran.