Rumagnän

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Romagnano Sesia Comun
Romagnano Sesia - Sœmeanza
Dats aministrativ
Stat	Itàlia
Rejon	Piemont
Provinça	Provincia de Nuvara
Capolœg	Romagnano Sesia
Politega
Sindeg
Orgen lejislativ	Consili comunal
Territore
Coordinade	45°38′N 8°23′E
OSM	45565
Voltituden	268 m s.l.m
Superfix	17,98 km²
Abitants	3 680 ab. (1º genar 2023)
Densitaa	204.67 ab./km²
Confin	Cavaliri, Gatinèra, Ghem, Praa, Saraval e Funtanei
Fus orari	UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Prefiss	0163
Codex postal	28078
Sigla autom.	NO
Codex ISTAT	003130
Codex catastal	H502
Sant protetor	Fełisità de Roma e fiołi
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Romagnano Sesia - Localizazion
Sit istituzional

Rumagnan (Rumagnän in Nuvares; Romagnan in Piemuntes; Romagnano Sesia in Italian) l'è un cumün de la Pruvincia de Nuvara.

El gh'ha ona popolaziun de 4 061 abitàncc (dàto del Desember 2013), cunt ona superfis de 18,0 km² e ona densità de popolaziun de 226 ab./km².

El paes el se tröva in sü i spund ucidentai del Sesia, al cunfin cun la Pruvincia de Vercej (cumün de Gatinera e Saraval).

Storia

El paes l'esisteva giamò in del prim secul, quand che l'era una mansio che la legava el Nuvares cun la Valsesia: el sò nom el vegnaria propi da Romana mansio. Di repert archeulogich de l'epuca rumana testimonien questa urigin antica.
El prim ducüment storich che 'l fa menziun al paes l'è del 882, quand che quel chì - che 'l partegniva giamò a la Marca d'Ivrea, l'è staa dunaa dal Carl II de Francia al vescuv de Vercej. Un alter ducüment del 1008 el testimonia la presenza de un'abadia benedetina dedicada a San Silvan, che l'ha duvüü avègh un rol impurtant per el svilüp ecunomich del paes. De quela antica abadia resten adess dumà poch stanz, trai quai la gh'è la "Cartina di Sant", che l'ospita afresch interessant del XV secul.
In del 1198 el Cumün de Nuvara l'ha cuncess a Rumagnan la dignità de burgh e poch temp dopu gh'è staa custrüii un castel: de tal custrüziun, trada giò dai Frances in del 1477, el s'è un poo cunservaa el Palaz Pretori, cunt una tur eleganta a pienta retangular. Dopu l'età di Cumün l'è staa feud di Marches di Rumagnan, per pö passà sota el dumini di Viscunt, cunt el segütà i sort de tüt el teritori de Nuvara.

Esempi del dialet de Rumagnan

Antonio Rusconi, I parlari del Novarese e della Lomellina, p 26

Ona vota gh'era on om con düi matai.
'L püssè gióno l'è andà dal sö papà e l'ha dicc onsì: “Dividóma; mì vöj andè daparmì”. E 'l papà l'ha facc düi toch dla roba e 'gh n'ha dacc jün pr'ün ai düi matai.
Dopo 'n pó 'd temp, 'l püssè gióno, ch'l'eva gnü smorbio, l'ha vorsü girèe 'l mónd. L'ha facc un bel fagot metend insema roba e dnéi e l'è andà via.
Ma l'era senza sparienza, un pó vizios, agh piasiva mangèe ben e bevi mej; in pressa in pressa l'ha livrà sü tüt col poch ch'al gh'eva ancó; l'era bon da fèe not, e 'l seva piü inté bati la testa par vèighi pen.
L'era gnenca bon da fèe 'l servitóo; par carità l'han pöi mandalo press i porcei.
Ma la fam agh gniva 'döss comè ona brüta bes'cia, e par scacèla l'ha fornì con mangià giendi 'nsema i porcei.
Alora sì ch'agh gniva 'n ment la cà dal su papà; almench là 's mangiava 'd bon, anca 'l servitóo stava mej che lüi!
E dopo avèighi pansà sü ben, al siquitava a dì: “Che bes'cia ch'i son mai mì! L'è mej ch'i vaga a cà; i dirö al mè papa: j'hö facc mal, j'hö ofandü vüi e 'l Signor.
Si cradì ch'i mirt piü d'essi considerà comè jün di vöst matai, tolìmi comè on servitóo”.
S'ha facc coraggio e pien pien l'è andà riva 'l sö pais e la cà dal sö papà.
'L papà l'era setà sü l'üss; süto ch'a l'ha cognossü a gh'ha 'ndà 'döss a brasci larghi.
Lüi l'era 'n pó vargognos, e 'l diva: “Oh papà, com i son mai stacc cativ! I v'hö ofes vüi e 'l Signor, i mirt propi piü ch'i m'abii da tignì comè 'n vöst mat”.
“Ma mì 't pardon” al rispondiva col pòvro vegg. E pöi l'ha ciamà tücc i sarvitói: “Andè süssóra 'nt la mè stenza, portè giü tüt col ch'al gh'è 'd bon, la roba püssè bel par la festa e vistìlo sü polid”.
E pöi andè 'nt la stala, menè fò 'l videl püssè grass e püssè grass e mazzèlo; i vöj ch'i fuma 'n disnè da spos.
Figürevi: i pansava già ch'ess mat al füss mört e dess igh l'hö 'ncó; par mì l'era già pardü e l'hö trovà".
Tüti 'sti robi i ero sücedóvi int al temp che l'aut mat l'era fò.
Gnigand a cà, al santiva tüt al bordel ch'i favo cui ch'a disnava; e s'ha bütassi a bragè: “Que ch'l'è 'sta novità?”
“Aut che novità! I lo sì nóta neh? A gh'è gnü cà vöst fradel, 'l vöst vegg l'ha pardü la testa, l'è content comè 'n spos; l'ha facc mazzèe 'l videl püssè grass e la fema 'ndè oncia; i oma fin da balèe; al seguità a dì che l'è tornà cà 'l moton ch'l'eva pardü”.
Ma 'l fradel l'ha bütà giü 'l moro lungh 'na spana e l'eva content nut dal tüt. 'L vegg ch'a l'ha vist con la spala votà contra l'üss, l'è 'ndaghi riva.
“Lassemi stèe con al vosti ciaceri: par vüi i galantomi i valo nut. Mì j'hö mai bütà via 'n quatrin, j'hö mai facc gnanca 'na cioca, j'hö mai pardü temp, e tüt par cula da cóp;
A ven cà 'sta voja da fèe not, pin d'vizzi fin sora 'l covei, e vü blin blin, ch'a vaga la cà e 'l tecc!, ì fin facc mazzèe 'l videl püssè bel!”
“Pòvro mincion, 'l tö cas l'è ben divers: tì 't sai ben che tüta la mè roba l'è par tì: tì t'hai sistimì sempri.
Ma col povro matacc là ch'l'eva bütà via la testa, ch'i cradiva mört, ch'a m'ha dacc tancc dispiasì, 'dess che l'è tornà gnì cà a gh'andava ben fèe 'n pò 'd ligria!”

(Antonio Rusconi, I parlari del Novarese e della Lomellina, 1878)

Evoluzion demografega

L'andament del nümer de abitant del cumün de Rumagnän l'è mustraa in de la tabela chi de sutta

Nümer de abitant