Reaziun chimiga

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Una reaziun chimiga a l'è un prucess che'l trasfurma vüna o püssee sustanz de partenza ciamaa reatif in vüna o püssee alter sustanz ciamaa prudot, de solit diferent di reatif. In d'una reaziun chimiga a gh'è el surbiment e l'emissiun d'energia.
I reaziun chimich dipenden del muiment di eletrun mulecular o atomich per la furmaziun e la rutüra di ligam chimich, anca se el cuncet general de reaziun chimiga se pö dupral per i trasfurmaziun di partisej elementar e per i reaziun nüclear.

Tipi de reaziun

Al gh'è un frach de reaziun chimich e la classificaziun a l'è mai inscì ciara perchè la gh'è una surapusiziun intra i categurij

Isumerizaziun: riarangiament strütüral d'un cumpost sensa cambià la sua cumpusiziun. Varda anca stereuisumerism;
Sintesi chimiga: 2 o püssee element chimich o mulecul se giunten insema per furmà un prudot püssee cumplicaa

N₂ + 3 H₂ → 2 NH₃

Decumpusiziun chimiga: un compost el se s'cepa in element o cumpost püssee piscinit

2 H₂O → 2 H₂ + O₂

Sustitüziun: un element püssee reatif el ciapa el post d'un alter in d'un cumpost

2 Na(s) + 2 HCl (aq) → 2 NaCl(aq) + H₂(g)

Metatesi: düü cumpost se scambien jun o ligam per furmà alter cumpost diferent

NaCl(aq) + AgNO₃(aq) → NaNO₃(aq) + AgCl(s)

Reaziun acid-bas: reaziun intra un acid e una bas.
Reaziun redox: al gh'è un scambi in del nümer de ussidaziun di atum di cumpost de la reassiun. 'Sti reaziun chì se poden interpretà 'me un trasferiment de eletrun intra diferent speci o sit mulecular.

2 S₂O₃²⁻(aq) + I₂(aq) → S₄O₆²⁻(aq) + 2 I⁻(aq)

I₂ a l'è ridot a I^- e S₂O₃^2- aniun (aniun tiusulfaa) a l'è ussidaa a S₄O₆^2-.

Cumbüstiun, un esempi de reaziun redox che'l gh'è un cumbüstibil che'l reagiss cunt un element ussidant, de solit l'ussigen, per dà calur e di prudot ussidaa. Atensiun: el nom cumbüstiun a l'è dupraa de solit per l'ussidaziun de l'integra mulecula; l'ussidaziun de dumà un grüp funziunal a l'è minga una cumbüstiun;

C₁₀H₈+ 12 O₂ → 10 CO₂ + 4 H₂O

CH₂S + 6 F₂ → CF₄ + 2 HF + SF₆

Reaziun urganich: un insema bel gross de reaziun di cumpost urganich. I reaziun che'l pö fà un cumpost urganich dipenden diz sò grüp funziunaj.

I reaziun a hinn anca classifigaa in acord al mecanism, per esempi:

Reaziun de jun, es. disprupurziunament de l' ipuclurit
Reaziun cun intermedi jonich reatif, es. la reaziun d'un enulaa
Reaziun d'un radical, es. la cumbüstiun