Odoacre
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
Odoacre o Odovacar (forse del germànich *ˈˀaʊ̯ðaˌwakraz, gòtich *Audawakrs, "chèl que ghe àrda dré a la richèsa", en latì Odoacer, Odovacer, Odoacar, Odovacar o Odovacrius, (Panònia, vers l'an 433 – Ravenn, 15 de mars del 493), l'è stat el prim rè barbaro d'Itàlia (del 476 al 493), dòpo ìga sbatìt zó Romolo Augustolo, l'öltem dei emperadùr de l'Imper Romàno d'Ocident.
Urìgin[Modifega | modifica 'l sorgent]
Se pènsa che 'l pöde éser fiöl de Edeco, en minìster de Àtila e ambasadùr dei Uni a Costantinòpoli. Le urìgign i è mìa sigüre: quach stòrich el la cunsideràa de stìrpa Scira e sèrte óter envéce de stìrpa Rugia, Érula o Turcilingia, che i éra pò le popolasiù principài che piö tàrde le furmarà el sò ezèrcit. Endel 463 mör sò pàder Edeco endèla guèra dei Sciri cùtra i Ostrogòti e Odoacre, con chèl che restàa dei Sciri, el s'è stabiliìt en Panònia e 'ndèl Nòrico enfìna a che l'è stat integràt endèla guàrdia imperiala.
Re d'Itàlia[Modifega | modifica 'l sorgent]
Endel 475 el càpo de la guàrdia imperiala, Oreste, el mèt söl tròno imperiàl sò fiöl Ròmolo Augùstolo, e i bàrbari i g'ha domandàt, come de tradisiù, en tèrs de le tère de l'Itàlia, laùr che Oreste el völ mìa concéder. El malcontét dei mersenàre bàrbari el gh'è nit bù a Odoacre, che 'l g'ha 'mprumitìt de concéder el tèrs reclamàt semài che i g'hés aidiàt a sbàter zó Oreste e sò fiöl Ròmol. En vegnarà fò 'na guèra e Oreste, scunfigìt en divèrse batàie, el s'è ritiràt a Pavia; Odoacre el ciàpa co la fórsa la cità e 'l fà copà Oreste. El cüzì de chèsto, el Paol, l'è stat catüràt e copàt a Ravena e Ròmol l'è stat depunìt[1] e mandàt vià, en Campania, dei sò parécc. Odoacre isé el ciàpa el tìtol de re d'Itàlia, ma mìa chèl de emperadùr (476). De fat, l'Impero Romàno d'Ocident l'ìa oramài töt a tòch e 'ndèle mà de potéri regiunài bàrbari.
Odoacre el g'ha mandàt i sò ambasadùr a Zenone, l'emperadur d'Orient, per fas concéder el tìtol de patrìsio e 'l recunusimènt de sè stès come rigidùr de la diòcezi d'Itàlia. Zenone l'acèta le richièste e decórde co le promèse che Odoacre el gh'ìa fat, el ghe dà 'n tèrs de le tère italiàne de spartìs sö 'ntra i auziliàr bàrbari (promèsa mìa difìcil de mantègner dato che l'Itàlia la s'ìa svödàda e divèrsi fóncc i éra stacc abandunàcc). Odoacre 'l stabelesarà la sò séde a Ravenna.
Endel 480, el g'ha anitìt la Dalmàsia al sò régn de Itàlia. Endel 487 el menarà 'n ótra campàgna cùtra i Rugi del Norico, che i vülìa destacàs.
Mórt[Modifega | modifica 'l sorgent]
Teodorico el Grant, rè dei Ostrogòti, facilmènt sö istigasiù de l'emperadùr Zeno, el decìt de 'mpadrunìs de l'Itàlia e 'l vambiarà le sò manòvre militàr endèl 489. Endèna batàia sanguinùza sö le spónde del fiöm Isonzo (Isontius), arènt a Aquileia, ai 28 de óst del 489, i Ostrogòti i bat Odoacre e chèsto 'l se ritìra a Verùna e lé el vé batìt amò 'na ólta. El scàpa a Róma per pröà a soleà i sò abitàncc cùtra i Ostrogòti, ma la cità la ghe sèra le pórte e Odoacre el turnarà a ciapà la stràda envèrs el Nord de l'Itàlia e 'l se stabelés a Ravena; de lé l'organìza 'na asiù per contratacà e 'l rìa a scunfìger en batàia i Goti. Teodorico el dozarà riparàs a Pavia, ma 'l riarà a reönéser le sò fórse e bàter endèna tèrsa batàia Odoacre sö le spónde de l'Ada endèl 490.
Odoacre el se ritira a Ravena e Teodorico e la mèt sóta asédio entàt che i sò generài i ciapa el dumìnio del rèst del régn. Odoacre el tegnarà dür per tré agn e a la fì i troarà maniéra de firmà 'n acórde segónt el quàl Teodorico e Odoacre i g'harès duzìt regnà ensèma töcc du col tìtol de rè d'Itàlia (27 de febrér del 493). Ai 5 de mars Teodorìco el fà la sò entràda a Ravena e apéna dés dé dòpo, entàt che i éra dré a banchetà, Teodorìco el còpa Odoacre co la sò stèsa spàda [2].
Segónt giöna de le crònache dei facc, el stès dé töcc i òm de l'ezèrcit de Odoacre, isé come i mèmber de la sò famìa che vignìa troàcc i vignìa copàcc per ùrden de Teodorico[3] La spùza de Odoacre, Sunigilda, lapidàda, sò fredèl Onolfo copàt dei arcér entàt che 'l sercàa de riparàs endèna céza. Sò fiöl Thela mandàt en Galia ma, quan che chèsto el g'ha sercàt de rientà 'n Itàlia Teodorico el l'ha fat copà pò a lü.[4]
Riferimèncc[Modifega | modifica 'l sorgent]
- ↑ Spencer C. Tucker "A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East" ABC-CLIO 2009 - ISBN=1851096728
- ↑ Wolfram, History of the Goths, p. 283
- ↑ Anonymus Valesianus 11.56
- ↑ Gioàn de Antiochia, frament 214a. (Ma Wolfram el scrif che Sunigilda l'è stàda lasàda mörer de fam. (History of the Goths, p. 283)
