Ligüria

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Ligüria (LIJ) Ligûria (IT) Liguria
Stema de la Regiun
Pusizion in Italia
Dati
Capital	Genua
Ann de istitüziun	1970
Pupulazion	1 615 338 abitant
Censiment	30/11/2011
Superfis	5 420 km²
Densità	269 ab./km²
Provinz	Genua, Impéria, La Spessia, Savuna
Nümer de Cumün	298
Lenguv	italian, ligür
Mapa de la regiun
Sit
http://www.regione.liguria.it

La Ligüria (Italian: Liguria; Lengua ligür: Liguria, parnuziaa Ligüria; Frances: Ligurie) a l'è una regiun italiana cun püü de un miliun de abitant sitüada in del nòrt de la penisula. La cunfina cun la Tuscana, l'Emilia-Rumagna, el Piemunt, la Francia e'l Mar Ligür. El sò capplöch a l'è Genua e 'l sò president a l'è el Giovanni Toti.

Geugrafia

Cun i sò 5421 km quadraa de süperfiss la Ligüria l'è la regiun italiana püssé piscinina, dopu el Mulìs e la Val d'Aosta, ma l'è pür vüna di regiun cun püssé cuncentraziun de abitant, dopu Campània, Lumbardia e Lazzi. La regiun l'è stringiüda trai Alp, i Penìnn e'l Mar Ligür, che l'è un bràss del Mar Mediterranee. Düü gulf impurtant hinn quèll de Genua (el gulf püssé grand) e quèll de La Spessia (el segund). La Ligüria la gh'hà un clima mediterraneu.

Storia

El nòmm Ligüria el ven de la pupulaziun di Ligür, che peruu abitaven in un territori assé püü grand, ch'el cumprendeva anca tütt el Piemunt sota al Po, la Pruvincia de Pavia, una part de la Pruvincia de Piasenza, la Lünigiana e'l territori de Nissa. I Ruman hann ciappaa la regiun dumà in del segund secul prima de Crist, e l'hann fada diventà la IX Regio. Dopu la fin de l'Imperi, l'è stada sota el dumini di Visegòtt, di Bizantin, di Lungubard, e del Sacru Imperi Ruman e dunca la pupulaziun l'ha capii che per svilüpàss cun fasilitaa la gh'aveva de andà per mar. L'è staa inscì che l'è nassüda la Repüblega de Genua, che cunt el passà del temp l'è diventada padruna de tüta la Ligüria e una putensa eurupea sül mar. In stu periud chì la s'è scuntrada assé cun l'altra pussenta Repüblega de mar, var a dì Venèzia. Traj territòri ciapaa dij Genues se pöö cüntà, par esempi, l'isula de Créta.

La putenza genuesa l'ha scumenzà a vegnì men quand l'è stada truvada l'Amerega in del 1492; Gh'era minga püü büsogn dij mercant del Mediterranee, che vöreven anca assee danee, parchè se podeva ciapaa i materi primm del növ cuntinent. In quèll temp, pöö, hinn rivaa in Europa i Türch, che hann cunchestaa tütt el Mediterranee uriental, anca i culòni de Venèzia e de Genua. Dopu i guèrr d'Itàlia, cun la pas de Cateau-Cambrésis, la Repüblega de Genua l'è finida, cumè la magiur part de la penisula, sota l'inflüensa de la Spàgna, e pöö, dopu la guèra de Sücessiùn Spagnöla (1714), sota quèlla di Austriach e dij Piemuntes.

In del 1797 el Napuleun Bunapart l'ha tacaa i territòri Austriach in Itàlia, ma per fàll el doveva passà anca per el Piemunt e la Ligüria. L'è passaa anca de lì e l'ha ciappaa la vecia Repüblega genuesa, e pöö l'ha giüntaa aj territòri del sò Imperi, nassüü in del 1804.

Cun la cadüda del Napuleun, tücc i paes vincitur hann faa un cungrèss a Viena per stabilì la dispusiziun del növ orden del cuntinent. Tücc i vecc paes che gh'éren prima de la rivada de l'Imperatur hinn staa repristinaa, a part le dò Repüblegh de Venèzia e de Genua. La prima l'è andada a l'Austria, la segunda al Piemunt, del qual l'ha següii i destìn sin a l'ünificaziun de l'Itàlia in del 1861. L'è impurtant savè che propri de una citaa ligür, Quartu (vecc cumün e adess quartee de Genua) l'è partida in del 1860, la spediziun dij Mill de Garibaldi (che, cumè Mazzini e Mameli, l'era ligür), che l'ha cuntribüii a cunchestà el Süd del Paes.

Galerìa de foto

• 
  Genua
• 
  La Spesia
• 
  Savona
• 
  Imperia