Cornus mas
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa bresàna moderna. |
| Cornus mas L. | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Classifigazion sientífiga | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Nomm binomial | ||||||||||||||
| Cornus mas L. |
El Cornus mas (en Bresà: Cornàl), l'è 'na piànta de la famìa de le Cornaceae, uriginària de l'Euròpa meridiunàl e de l'Asia.
Descrisiù
[Modifega | modifica 'l sorgent]El cornàl l'è 'na piànta che rìa 'nfìna a 12 méter de altèsa che vé sö söi teré calcàrei. La pöl scampà sènsa problémi 'nfìna a 100 agn.
| ⇒ | Berg. |
I fòie i cröda 'n 'nvèren, i è lónghe da 4 a 10 ghèi e larghe da 2 a 4 ghèi. I è fòie 'ntréghe, opòste (i vé fò a dò a dò da l'istès gróp, öna d'öna bànda e öna de l'ótra) e pelùse sura e sóta.
Compàgn de töcc i Cornus i nervadüre di fòie che i part da la nervadüra principala i se sluntana e i và vèrs ol bòrd de la fòia, sensa però mai riaga, desà che i piéga con öna gran bèla cürva e i fenés töte piö o méno apröf a la pónta. Chèsto l'è ü caràter che l' permèt de cognós i Cornus.
I fiùr i è zalcc e picinì (de 5 a 10mm de diàmetro), i fiorés prèst en febrér o mars, e chèsto particolàr el i a rènt importànti per la prudusiù de la mél.
Fröcc
[Modifega | modifica 'l sorgent]I fröcc, ciamàcc apò a lur cornài i è de le drùpe róse lónghe de 15 a 20 mm condèn giandì bel gròs. I è piötòst àspre ma i è bùne de maià, e ale ólte se pöl a troà 'n vèndida dele marmelàde. Per maià 'l fröt convé spetà che 'l cröde de per sò cönt e alùra 'l desvéla 'n saùr delicat e delisiùs che 'l reciàma chèl de la saréza.
-
El fiùr -
I fröcc -
I fröcc quan che i è gnemò madür. -
Cornus mas - Museum specimen
Difuziù
[Modifega | modifica 'l sorgent]El cornàl, spéce uriginàl de l'Euròpa centràl e orientàl, enfìna al Caucaso e a l'Asia minùr, 'n Italia se 'l tróa en töta la penìzola ma l'è piö fàcil troàl endèle regiù setentriunài.
Ecologìa
[Modifega | modifica 'l sorgent]Ghe piàs i teré frèsc e calcàrei, el sopórta bé la podadüra e se pöl dàga la fùrma de 'na sés. La frütificasiù l'è sogèta a alternànsa. La propagasiù se pöl fàla apò a per margóta o talèa endèi més de utùer e noèmber. La somésa la pöl mitìga apò a du agn prìma de bötà e de 8 à 10 agn prìma de fa i fröcc.
De mia confónder
[Modifega | modifica 'l sorgent]Sèmper del zèner Cornus gh'è apò 'l sanguanì.
Üzo
[Modifega | modifica 'l sorgent]- I fröcc: I è bù de maià e se i dopèra per fa marmelàde o per dàga saùr ai liquòri.
- El lègn: L'è 'l lègn piö dür de le piànte europèe uriginài. 'Na ólta se 'l doperàa per fa sö i tòc de le màchine piö sogècc a üzüra (compàgn de i ràgi e i décc de le röde) e per i mestér de tùren.
- Töta la piànta la pöl véser dopràda per tènzer (de zalt)