Clematis vitalba
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
| Clematis vitalba L. | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Classifigazion sientífiga | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Nomm binomial | ||||||||||||||
| Clematis vitalba L. |
La Clematis vitalba (en Bresà: Zùta o Idàsa) l'è 'na piànta che la g'ha portamènt de boscàl rampegànt de la famìa de le Ranunculaceae. 'N Itàlia se la càta 'n töt el teretóre 'nfìna a 1.300 méter s.l.m. endèi teré mìa lauràcc, endèi bósch di latifòie, ma ach in di bósch de conìfere e 'ndèle màcie temperàde. Ol nòm clematis 'l vé dal gréch antìch e l'éra dovràt per lüminà piö spéce diferènte de rampegàncc [1].
L'è 'na piànta vilinùza dezà che la g'hà dét alcalòidi e saunìne (en particulàr la protoanemonina), sostànse che se tróa apò a 'ndèn quach óter zèner de la famìa de le Ranunculaceae, e che la se 'nmagazìna suratöt endèi órghegn piö ècc de la piànta. Se se la tóca la pöl fà 'mbrözià la pèl.
L'è cunsideràda 'na piànta che 'mpèsta 'l bósch, difàti, suratöt se l'è 'nsèma co le roéde, la fùrma 'n spès che 'l rés•cia de stofegà le ótre piànte, ma ach de bötàle zó. La prezènsa de chèsta asociasiù l'è de spès en sègn che 'l bósch l'è dré a 'ndà a la malùra.
-
I fiùr -
I fiùr
.jpg)
-
I fiùr -
I achéni -
Clematis vitalba - Museum specimen
Morfologìa
[Modifega | modifica 'l sorgent]
Le fòie i è opòste e imparipenàde e i è furmàde ognöna de 3 - 5 segmèncc a fùrma ovoidà-lanceolàda. L'òrlo 'l pöl véser a capète o 'ntréch.
I fiùr i è ermafrudìcc, pröfömàcc e se i tróa töcc ensèma en enfurescènse. I fiùr i g'hà mia i pétali, menimà i g'ha 4 sépali[2] de culùr biànch che tìra al vért che i sömèa di petali e per chèsto i è ciamàcc sépali petaloidéi; i stam i è nömerùs e l'ovàre el g'ha dièrs carpèi. La 'mpolinasiù l'è entomòfila, cioè i è i 'nsècc a fàla.
I fröcc i è dei achéni che g'ha 'n estremità lónga e piömùza che quan che i è madür i vé tracc atùren del vènt. 'l insèma de chès-ce fröcc piömùs i fà sömeà l'infrötescènsa, che de spèss la rèsta al sò pòst sö sö la piànta ach in invèren, come se la födes fàcia de làna e de piöme.
Ol trónch de la Clematis che al prensépe l'è ért e mòl, ma 'l diènta co i agn legnùs e 'l pöl rià a 15 ghèi de diàmeter.
Üzo
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Vergü i dopèra i böcc che vé fò 'n primaéra per fà la fretàda. Gh'è però de stà 'n grant atènti a doperò apéna le parcc piö zùine de la piànta, 'ndóche le tusìne i è méno concentràde e de maiàn póch perchè sedenò se res•cia de stà mal.
- L'è giöna de le esènse che fa part dei fiùr de Bach (col nòm de Clematis). Segónt chèsta disciplìna, l'è racomandàda per chèi che dórma coi öcc deèrcc, chèi che i g'ha póch enterès per la vìta e che i tènta de scapà vià de la realtà.