Canis lupus familiaris
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
| Canis lupus familiaris | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| occ.: Can or.: Cà | ||||||||||||||||||||||||
 Pastur todèsch
(Canelùpo) | ||||||||||||||||||||||||
| Stat de conservazion | ||||||||||||||||||||||||
| Classifigazion sientífiga | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
| Nomm trinomial | ||||||||||||||||||||||||
| Canis lupus familiaris Linnaeus 1758 | ||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||
| Sinonim | ||||||||||||||||||||||||
|
Canis lupus familiaris l'è 'l nòm scentìfich del cà, en mamìfer carnìvor, demestegàt de l'òm de la famìa biològica dei Canidae. Del pónt de vìsta genétich el reprezènta 'na sotaspéce del luf (Canis lupus) del quàl par che 'l sàpe 'n discendènt. Le dimensiù, la fùrma e 'l culùr del pél i pöl véser a bèi diferèncc a segónt de la ràsa. El g'ha 'n udìto e 'n olfàt en grànt svelöpàcc, e 'l nas se pöl dì che 'l sàpe 'l sò òrgano sensoriàl piö 'mportànt. Le ràse de dimensiù piö pesèna le pöl rià 'nfìna a 20 agn de vìta se i è cüràcc bé dei sò padrù, sedenò la sperànsa de vìta l'è presapóch entùren ai 15 agn.
Endèl sècol XXI, i ricercadùr i è riàcc a 'n consènso quàze totàl sö l'ipòtezi che dà per probàbil fés che la demestegasiù la sàpe cuminciàda piö che óter per adatasiù spontànea del cà a vìver arènt a l'òm piötòst che per la volontà de l'òm.[1]. Chèsta tendènsa la sarès duzìda al fat che per el cà l'ìa vantagiùs vìver tacàt a l'òm perchè 'l costàa méno fadìga troà de maià a stà coi òm piötòst che a vìver al stàt salvàdech.
In di agn l'òm l'ha selesiunàt dièrse rase de cà, piö de 300, e 'l laurà de selsiù l'è dré che l' và 'nacc amò al dé de 'ncö, ach se gh'è de regordà che la piö part di cà i è mia de rasa e per chèsto de sólet i è ciamàcc bastardì. Menimà tra i ràse de cà se regórda ol pastùr bergamàsch che l'è öna ràsa de cà de pastùr che la s'è uriginàda 'n Lumbardéa sö sö i mucc de la Pruìnsa de Bèrghem.