Adelchi
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
Adelchi (a ólte se 'l troa ciamàt apò Adalgiso) (... – 788 presapóch) l'è stat en prìncipe longobàrt, asociàt al tròno del 759 al 774 de sò pàder Desiderio.
Asociàt al tròno de sò pàder endèl 759, la sò figüra l'è restàda a l'ómbra de chèla del sò genitùr per tat tép. Quan che 'ndel 769 Berta, la màder de Carlo Magn, la g'ha cumbinàt le spùze de sò fiöl co la fiöla de Desiderio (Desiderada, o come che 'l la ciamàa el Manzoni: Ermengàrda), par che pò a Adelchi l'ìes stat fidansàt a Gisela, la sorèla de Carlo Magn; ma le spùze i è mìa nàda 'n pórt perchè gh'è s•ciopàt la guèra 'ntra Franchi e Longobàrcc.
Endèl córs de la batàia piö 'mportànta del 774 cùtra l'ezèrcit de Carlo Magn, Adelchi el gh'ìa l'encàrech de fà la pòsta 'n Val d'Aosta e fórse 'l s'ìa schieràt de le bànde de Ivrea. Entàt che 'l gròs de l'ezèrcit longobàrt, comandàt de sò pàder, el sustignìa l'atàch dei Franchi en Val de Susa, Adelchi l'è stat mitìt en róta de le colòne comandàde de Bernardo, el zìo de Carlo Magn, fórse pò a per vìa del tradimènt de quàch longobàrt. Le trùpe scunfigìde le s'è ritiràde 'nvers la Val Padana; Desiderio el s'è arocàt a Pavia, envéce Adelchi el s'è riparàt a Verùna, e 'l g'ha poartàt ensèma con lü pò a i fiöi de Carloman, fredèl de Carlo Magn, che i Longobàrcc i g'harès vülìt mèter söl tròno dei Franchi.
Dòpo le scunfìte de Verùna, endèl 773-774, e suradetöt de Pavia (774), el regn longobàrt l'è pasàt sóta la curùna de Carlo Magn e Adelchi l'è duzìt scapà a Costantinòpel (774), endóche el g'ha risiìt el tìtol de patrése. Endèl 775 el g'ha cuminciàt a mèter en pé dele congiüre, a Roma e a Benevento, e par che 'l g'hape töt part a le ribeliù del duca Tasilù III de Baviera, sò chignàt, che piö tàrde 'l g'ha duzìt pò a lü sotamitìs a Carlo endèl 787.
De Costantinòpoli, endel 787, l'è sbarcàt en Calabria per ardà semài che riàa a riconquistà el regn longobàrt e ciapà 'l potére, ma 'l sò tentatìf l'è falìt: la tradisiù la cönta che 'l sìes stat scunfigìt e copàt en batàia de sò niùt Grimoaldo III (che 'l gh'ìa ciapàt el pòst de Arechi II de Benevento endèl 787). Segónt en ótra versiù, reportàda de Eginardo e cunsideràda dei stòrich come piö fidàda, Adelchi el sarès mórt divèrsi agn piö tàrde a Costantinòpoli (se pènsa entùren al 789).
Le sò vicènde le g'ha ispiràt Alessandro Manzoni per la sò tragédia entitulàda Adelchi, e püblicàda 'ndel 1822.
Bibliografìa
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Jörg Jarnut, Storia dei Longobardi, Türì, Einaudi, 2002. ISBN 8846440854
- Sergio Rovagnati, I Longobardi, Milà, Xenia, 2003. ISBN 8872734843