Lenguv galitalegh

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Lenguv galitalegh (classificaziun senza el Venet)

Lenguv galitalegh (classificaziun con el Venet)

El gall-italich l'è un grüp linguistich di lengu rumanz dla familia di lengu Indo-Europej. I carateristich che i cumpagnan el gall-italich con la galo-romania j'hinn l'indebuliment di silab atonich, la sunurisassion di cunsunant plusiv intervucalich, la lenission di geminaa, incasì qust in pusission intervucalica, e la presensa de vucal arutundaa anteriur, cume /y/ e /ø/ (cunusüü incasì con el nom de "vucal türbaa").

El gall-italech l'è culegaa a j'alter lengu galo-rumanz duvüü al sustraa celtich cumün, anca se gh'è di linguista che j'han iputizaa che la presensa di funema /y/ e /ø/ la sia duvüü a una lenission svilüpada indipendentement.

El sistema gal-italich el se pö divid int un nümer de lengu pütost umugenej, qual:

• piemuntes (codes ISO 639-3 "pms")
• lumbard (codes ISO 639-3 "lmo")
• ligür (codes ISO 639-3 "lij")
• emilian (codes ISO 639-3 egl)
• romagnöl (codes ISO 639-3 rgn)
• El Gal-Italich Marchigian, parlaa in tuta la Pruvincia de Pesaro e Urbino
• El gal-italich de Sicilia, parlaa int un quaj paes int i pruvenc de Ena e Mesina.
• El Gal-Italich de Basilicada, parlaa int un quaj sit de la pruvencia de Putenza.

L'è discuss el status del Venet.

Paragun lenguistigh

Chì sota a l'è staa faa un cunfrunt tra i lenguv gal-italich e una quai altra lengua neulatina che la pò avègh di sumejanz cun quel grüp lenguistigh chì. I lenguv gal-italich a hin marcaa cul grasset.

• Latin: Illa claudit semper fenestram antequam cenet.
• Spagnö: Ella cierra siempre la ventana antes de cenar.
• Frances: Elle ferme toujours la fenêtre avant de dîner.
• Piemuntes: Chila a sara sempe la fnestra dnans ëd dsnè.
  • Canaves: Chilà a sera sémper la fnestra doant ëd fàr sèina.
• Ligür
  • Genuves: Lê a særa senpre o barcon primma de çenâ.
  • Tabarchin: Lê a sære fisso o barcon primma de çenò.
• Lumbard
  • Lumbard uriental: Lé la sèra sèmper sö la fenèstra prima de senà.
  • Lumbard ucidental: Lee la sara semper sü la fenestra inans de disnà.
• Emilian (bulugnes): Lî la sèra sänper la fnèstra prémma ad dsnèr.
• Rumagnö (fanes): Lìa chìud sèmpr la fnèstra prema 'd c'nè.
• Italian: Ella chiude sempre la finestra prima di cenare.
  • Tuscan: Lei la hiude sèmpre la finèstra pria di ccenà.
  • Rumanesch: Lei chiude zèmpre 'a finéstra primma de ccenà.
• Rumanc: Ella serra adina la fanestra avant ch'ella tschaina.
• Nunes: Ela la sera semper la fenestra inant zenar.
• Furlan: Jê e siere simpri il balcon prin di cenâ.
• Venet: Ła sara senpre el balcon vanti senàr/dixnàr.
• Istriota: Gila insiera senpro el barcon preîma da senà.