Filusufia

Articol di 1000 che tucc i Wikipedie gh'hann de havégh
De Wikipedia
(Rimandad de Filosoféa)

Lombard Occidental

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

La filusufia a l'è una scenza (u disciplina) che la dupera la logica u el ragiunament per cercà de dà una spiegaziun del mund, de la natüra e del post de l'om in del mund (e, in manera püssee estesa, in de l'Ünivers); l'è stada anca definida cume el stüdi dii cuncètt fundamentaj ingabulaa cunt el pensee, l'aziun, la realtà. In general la filusufia la gh'hà no un metud rigid, vist che anca quel che rapresenta la filusufia el cambia a segunda de la cultüra de riferiment.
El termin filusufia l'è staa cataa dal grech: "Φιλοσοφία" (filosofía) al vör dí amur per la cunuscenza.
La filusufia l'è no, uviament, una scenza esata, vist che i quistiun filusofich se poden minga tratà cunt un metud empirich, ma l'è gnanca cumè la religiun perchè l'è minga nassüda da una rivelaziun. Una definiziun la vegn dal Diziunari Oxford de Filusufia, che la definiss la riflesiun filusofica cume derivada diretament da la pratica nurmal de tutt i camp de ricerca inteletüal. In di ann indree, defat, la fisica l'era inscì ligada al cuncett filusofich che l'era ciamada filusufia natüral; prima ammò, al temp di grech antich, la filusufia l'era cunsiderada semplicement cume desideri de cunuscenza e dunca cume stüdi, cume usservaziun del mund, spartii da i rob materiaj cunsideraa roba "bassa".
Ghe vör dì che, generalment, in del parlà de tütt i dì, se dupera la parola filusufia de indicà tütt i credenz e i maner de vedè la vita di diferent persun.

Broch de la filusufia[Modifega | modifica 'l sorgent]

La filusufia la gh'ha tanti broch diferent, vist che se pò truà una "filusufia" per tütt i rob ca vegnen stüdiaa; in particular, però, gh'è una quaj broca che la gh'ha püssee impurtanza di alter:

  • Epistemulugia: la parla de la filusufia de la scénza; segund un'altra manera de vedèla, però, la sa pò riferì anca a la filusufìa de la cunuscenza (gnuseulugia);
  • Estetica: el stüdi de quistiun cume l'art e ul bel;
  • Etica: sa sforza de vedè se una quaj aziun a l'è giüsta u sbajada, e de cume se pò duperà per remedià a prublem de cuscenza;
  • Metafisica: dal prefiss grech metà, el stüdi de tütt i rob föra del dumini del percepibil;
  • a gh'hin pö anca tütt i filusufii di diferent scenz che se stüdien, che vàrden el ben e el mal del stüdi scentifich e cerchen de dà una man a remedià a i prublem che nassen de meneman che se va inanz cunt el stüdi: se stüdien dunca la filusufia de la pulitica, la filusufia de la storia, la filusufia de la biulugia, e.v.i..