Domenico Agostino Vandelli
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
Domenico Agostino Vandelli (Padova, 8 de löi del 1735 – Lisbona, 27 de zogn del 1816) l'è stat en scensiàt, natüralìsta e botànich italià.
El Vandelli el s'è furmàt a l'Università dei Stüde de Pàdova endóche l'oté la docènsa.
El ciàpa 'l duturàt en midizìna condèna tézi 'ntitulàda: Dissertationes tres: de Aponi thermis, de nonnullis insectis terrestribus et zoophytis marinis, et de vermium terrae reproductione atque taenia canis. El scrif endèl 1761, 'na lètera al Linèo (1707-1778), che l'è dientàda famùza endèl àmbet scentìfich, sö le holothuries. per chèsta rizù ghe vegnarà dedicàt endèl 1767 la nomencladüra del zèner Vandellia de la famìa de le Scrophulariaceae.
Endèl 1765 l'oté la nòmina a letùr en chìmica e 'n scènse natürài de l'Università de Coimbra che la l'ìa ciamàt diretamènte e 'l fónda l'Ort Botànich de Coimbra.
Vandelli endèl 1788 el püblica el Disiunàre de historia naturalis, e 'n òpera sö Florae lusitanicae et brasiliensis specimen (Coimbra).
Endèl 1791 el làsa l'encàrech de supervizùr de l'órt botànich de Coimbra che 'l vegnarà dat al Félix Avelar Brotero. Endèl 1793 el diènta el prim diretùr del Giardì botànich del Palácio da Ajuda a Lisbona. L'Académia de le Scènse de Lisbona la l'ha iligìt mèmber.
Fiöl del Girolamo Vandelli, académich rinomàt per la chirurgìa a Padova, l'ìa contemporàneo e sòcio de Giovanni Battista Morgagni.
Rezültàcc scentìfich
[Modifega | modifica 'l sorgent]La part che 'l g'ha ìt el Vandelli endèl stüde de le scènse natürài l'è stada 'mportànte e fondamentàl. Divèrse piànte e spéci le pórta la raìs del sò cognòm (Vandellis, Vandellia, Vandellii). Chèste atribusiù i è duzìde o a le sò òpere de catalogasiù o perchè i piànte scuprìde e discriìde pròpe de lü. 'Ntra chèste val la péna regordà:
- Saxifraga vandellii[3],
- Barbacenia vandellii[4],
- Lafoensia vandellis,
- Androsacea vandellis[5],
- Palustris vandellia[6],
- Mayaca vandellii[7],
- Allium cirrhosum vandellis;
Endèl 1761 el Vandelli el catàloga e 'l descrìf (apò a condèn dizègn) 'na tartarüga gigànta che la vé dunàda a l'Università de Padova. La denominasiù de Dermochelys Coriacea Testudo la gh'è sintìda càra al Linèo per la sò prìma descrisiù de la spéce Dermochelys coriacea püblicàda endèla XII edisiù del Systema Naturae.