Canton San Gal

El Canton San Gal (en todèsch: Kanton St. Gallen (Jutt·infurmaziòn)) l'è giü dei 26 cantù de la Svìsera. L'òcupa 'n àrea de 2,026 km², e 'l g'ha 'na popolasiù de 483156 abitàncc (segónt i dàti del Desember 2011). La capitàl del cantù l'è la cità de San Gal

Geografìa

El cantù de San Gal l'è sitüàt endèla part nordorientàla de la Svìsera. L'è delimitàt a nòrt del Lach de Costànsa (Bodensee). A èst la àl del Réno la sègna 'l cunfì co l'Austria (Vorarlberg) e col Principàt del Liechtenstein. A sud el cunfìna col Cantù dei Grigioni, col Canton Glaruna e col Canton Svit. A ucidènt el cunfìna col Cantù de Zurìgo e col Canton Türgovia. I dù cantù de l'Apenzèl (Apenzèl de Dét e Apenzèl de Föra) i è circondàcc completamènt dei teretóre del Cantù de San Gal.

Stória

I teretóre del cantù de San Gal i reprezènta le aquizisiù utignìde 'ndèl arch dei sècoi de l'abasìa de San Gal. La fondasiù l'è bazàda sö la legènda ligàda al frà irlandés Gallus (presapóch 550–620 o 640), che 'l gh'ìa stabilìt en éremo de le bànde del fiöm Steinach endèl'an 612. Entùren al 720, en sentenér de agn dòpo de la mórt de Gallus, el prét alemànno Othmar el fà fà sö 'na abasìa e 'l ghe dà nòm Abasìa de San Gal. Endel'an 926, i invazùr ungherés i g'ha atacàt l'abasìa e i paés tacàcc. Entùren a l'ann 1205 l'abàta 'l vé 'ndignìt del tìtol de prìncipe de la céza endèl Sacro Romano Impero. Endèl 1311, la cità de San Gal la deènta 'na lìbera cità imperiàla. A pàrter piö o méno del 1353, le corporasiù, guidàde dei tesidùr, le g'ha utignìt el contròl del goèrno de la cità. Endèl 1415 la g'ga crumpàt la sò pròia libertà del Rè todèsch. Endèl 1405 la regiù de Appenzell, posedimèncc de l'Abasìa la s'è ribelàda e 'ndèl 1411 l'è deentàda aleàda de la Confederasiù Svìsera . Quach més piö tàrde, pò a la cità de San Gal la se önés a l'aleànsa.come mèmbro pié de la Confederasiù e 'ndèl 1457 la se lìbera del töt del contròl del l'Abàte. Endèl 1451 però l'abasìa de San Gal la deènta pò a lé aleàda de Zurìgo, Lucèrna, Svit e Glaruna che i éra ach mèmber de la Confederasiù. Al prensépe del 1490 i quàter cantù, i vé apogiàcc del Abàte cùtra la cità de San Gal e 'l cantù de Appenzell. La Confederasiù la èns e la ciàpa posès de la cità. A pàrter del 1526 el sìndech Joachim von Watt el g'ha 'ntruducìt la refùrma endèla cità de San Gal. La cità la vegnarà isé cunvertìda a la nöa religù refurmàda ma l'Abasìa la restarà 'nvéce catòlica e la restarà 'n baluàrt catòlich en confrónt a la cità protestànta 'nfìna al 1803. Ai tép de la Repüblica Elvética l'è deentàt part del cantù de Säntis. Chèsto l'è stat pusìbil apéna dòpo la secolarizasiù de l'abasià avignìda 'ndèl 1798. Endèl 1803, segónt i acòrdi ciapàcc co l'At de Mediasiù la regiù la s'è ünìda a la Confederasiù Svìsera come Canton San Gal. La custitüsiù la egnarà 'n vigùr endèl 1890.

Südiviziù aministratìva

A pàrter del 2003, el cantù de San Gal l'è spartìt en 8 distrècc eleturài (en todèsch: Wahlkreise) en sustitüsiù dei distrècc (Bezirke) en vigùr 'nfìna a alùra.

Rheintal, che g'ha per capitàl la citadìna de Altstätten
Rorschach, che g'ha per capitàl la citadìna de Rorschach
Sarganserland, che g'ha per capitàl la citadìna de Sargans
See-Gaster, che g'ha per capitàl Rapperswil-Jona
San Gal, che g'ha per capitàl la cità de San Gal
Toggenburg, che g'ha per capitàl la citadìna de Lichtensteig
Werdenberg, che g'ha per capitàl la citadìna de Buchs
Wil, che g'ha per capitàl la citadìna de Wil