Caligola

Quest articol chì l'è scrivuu in lombard, grafia milanesa.

Gaio Giulio Cesare Germanico

El Cai Giuli Ceser Germanich, mej cognossuu cont el nòmm de Cai Ceser o quèll de Caligola (Caius Iulius Cæsar Germanicus/Caius Cæsar/Caligula; Anzi, 31 agost 12 - Roma, 15 genar 41) l'è staa el ters imperador roman, che l'ha regnaa del 37 al 41. I stòrich l'hann faa conòss comè matt e crudel. L'è l'imperador de la soa fameja men cognossuu. L'è staa massaa dij sò pretorian.

Fameja

L'era el fioeu de l'Agripina Magior e del Germanich, on general assee amaa a Roma. El Germanich, l'era fioeu del Drus, fradel de l'imperador Tiberi, e de l'Antònia Minor (tôsa del March Antòni e de l'Otavia, sorela de l'August). El pader de l'Agripina l'era inveci el Vipsani Agripa, che l'aveva comè miee la Giulia, tôsa de l'August.

Gioventù

Quand l'era on bagaj, el compagnava el pader duranta i sò spedizion militar. Quand però quèst chì l'è mòrt in Orient, el gh'ha avuu de tornà a Roma. Chì l'è andaa prima a viv a cà de la bisnòna Livia, la miee d'August, poeu a cà de la nòna Antònia Minor. In del 31 l'è diventaa Pontefice e in del 33 questor, finend inscì el sò cursus honorum.

Intant l'imperador Tiberi l'aveva vist comè vun di sò possibil eredi e donca l'aveva ciamaa a Capri, indove la stava la regia. Quand l'è mòrt anca lù, l'ha lassaa comè sò eredi el Caligola e'l Tiberi Gemèll, fioeu del Drus e donca sò nevod.

Ma el Senaa, che l'odiava el Tiberi, l'ha stabilii che 'l testament l'era minga giust, e l'ha nomenaa imperador el sòll Caligola. El Tiberi Gemèll l'è staa adotaa del Caligola 'me fioeu e successor.

I motivazion che aveven spingiuu el Senaa a nomenà domà el Caligola comè imperador eren staa fòrsi la popularitaa del pader (condivisuda anca del popol e de l'esercit) e la sfortuna de la soa familia, che, se diseva, l'era stada perseguitada del Tiberi.

El principaa (37-41)

Chi sperava che 'l govern del Caligola fudess simel a quell del pader, el gh'ha avuu de recredes, perchè la soa politega interna l'è stada signada de massacher contra i opositor (Tiberi Gemèll, per esempi, l'è staa faa foeura in del 38, accusaa d'avè cospiraa contra de lù) e de umiliazion ai senator. Se cunten on fracch de stòri sora la soa pazzia, comè quella che la parla de quand l'aveva nomenaa consul el sò cavàll Incitaa (Incitatus) ò de quand l'ha voruu vess consideraa on dio, col provocà ribellion a Roma e trai Giudee.

El stòrich Svetòni el dis che i 2.700.000.000.000.000.000.000.000.000 sesterzi che gh'eren in del fiscus roman a la mòrt del Tiberi hinn staa tucc spenduu del Caligola in vun agn, sia per còss inevitabil (comè i stipendi ai soldaa e i spetacoi per el pòpol) ma anca per i sò stravaganz, comè la stalla per el sò cavall (tuta in òr e avòri). L'ha anca toeu via on fracch de danee ai senator, acusaa de vess di cospirator, tradizion segutada anca de alter imperador dòpo de lù.

Ona part di danee el gh'aveva de dàla ai regn leaa cont i quai el gh'aveva però minga ona politega unitaria, ma basada sora i sò preferenz e amicizi personai cont i re. Per esempi, l'ha casciaa via del sò regn el Mitridaa d'Armenia e l'ha faa massà el Tolomee de Mauritania (che l'è diventada donca ona provincia romana). Ma l'ha iuttaa l'Eròde Agrippa I de Giudea e l'ha regalaa di regn a trii princip Tras che l'aveva conosuu quand che 'l viveva con l'Antònia Minor.

L'ha faa minga di guerr, anca se el Svetòni el cunta che l'aveva ciamaa ai arm ben 250.000 òmen, cont i quai l'era passaa per tuta la Gallia finna a la Manega, fòrsi con l'intenzion de tacà la Britania. Ma quand l'esercit l'è rivaa al mar, Caligola el gh'avariss ordenaa de cercà di conchili.

Mòrt

El Caligola l'è staa mazzaa in del 41 de ona congiura de pretorian guidaa de duu tribun, el Cassi Cherea e 'l Corneli Sabin. Insema a lù a hinn staa faa foeura anca la miee Milònia Cesònia e la tôsa Giulia Drusila. El sò successor l'è staa el sò zio Claudi.