Brovet de Vares

Quest articol chì l'è scrivud in lombard, con la Noeuva Ortografia Lombarda

La cort portegada del Brovet.

El Brovet (prononzia local: [bru'et]; in italian ofizzialment Palazzo Biumi, ma a Vares l'è cognossud anca 'me Broletto) a l'è on palazzi del center de Vares.

Storia

I font storeghe a disen che 'l palazz a gh'è almanch del Tresent. A quell temp là, el palazz l'eva sgiamò una propietaa di Bium, vuna di fameje pussee antighe de la nobiltaa varesina (a partì del Cincent l'ha ciapad anca el marchesad de Binasch e poeu la s'è ligada a la nobiltaa milanesa). El palazz l'è menzonad per la prima voeulta quand che 'l Giovannin Bium el g'ha inzubid ospitalitaa a l'imperador Sigismond del Lussemburgh, al temp che l'eva vegnud sgiò in del Ducad de Milan. A quei temp là, al contrari de adess, la cort l'era sarada in su tre part e l'era averta in su la piazza del Podestaa.
In del 1590 el Giovann Peder Bium e la soa mier Violanta hann slargad el palazz, e g'hann miss el portegad che gh'è ancamò adess. Al temp, la cort de dent l'eva drovada 'me mercad del forment, e l'è per quell che l'era considerad una sort de brovet.
La faciada del dì d'incoeu l'è stada fada intorna al 1610, e anca quella l'è stada volsuda del marches Giovann Peder Bium: quella faciada chì la g'ha anmò adess i posgioeui del temp, in ferr batud, e fina el porton, con scià di crape de leon intajade in la preda (ispirade al proget del campanin de la gesa de San Vitor). In ocasion de quell slargament, gh'è stad fad anca i afresch al pian nobel del palazz: de quei afresch però gh'è restad domà un quai tochell, e in tra de lor a gh'è quell che forsi l'è el litrat de la marchesa Violanta.
El splendor del Ses'cent l'è balcad in del secol dopo, perchè 'l palazz l'è stad bandonad demaneman di sò propietari: i robe inn andade anmò pesg quand la ligna di marches de Binasch l'è finida, e l'ultema de la fameja, l'Agnesa Biuma, l'ha sposad el Franzesch Lita.
In del Votcent, quand gh'è fenid anca i Lita Bium, un toch del palazz l'è stad trad sgiò: quell ch'è restad, a l'è stad spartid sgiò in tra el comun de Vares e di propietari privad.