Ël sol ëd j'Alp
|
Chèst artìcol a l'è scricc in Lombàrd, ortograféa bergamasca del Dücàt. |
Ël sol ëd j'Alp l'è öna associassiù de Boriana (Bièla), fundada in del 1991. La g'à com obietiv la valorisassiù e la promossiù de la cultura bielése, piemuntésa e alpina in zeneràl, in relassiù a la stòria, la lengua, la cultura e ol mangià. L'è öna associassiù autònoma e sensa lucro.
Töcc i agn, a i tö part a la Fèsta del Piemùt, a Bièla. In ocasiù di fèste i fà ach di convègn sö la lengua piemuntésa. In di öltem agn, in chèste conferènse, s'parlàa de:
- la stòria de La Companìa dij Brandé e di ótre associassiù piemuntése a favùr de la lèngua piemuntésa, dòpo la Lège regionàl del 1990.
- la debolèsa de la cültüra piemuntésa de lièl piö ólt de frónt a chèla itagliana giamò a partì da l’època del Vitòrio Alfieri, a la fì del Sèt-sènt, debolèsa dientada sèmper piö fórta dòpo l’Ünità del Istat itaglià e ‘l “San Martì” de la capitàl del régn pasada da Turì a Firèns.
- cóme dovrà per iscrìt la koiné piemuntésa per riàga fà de la leteradüra a lièl regiunàl; gh'è di che i pènsa che gh'è de contaminà e modernisà la lèngua piemuntésa sènsa ardà sèmper indré a modèi o paròle del passàt, perché a fórsa de ardà al passàt gh’è ol réscc de prodüs di "ipercorrettismi" o de passà da di itaglianismi a di francesismi sènsa otègn negóta de bù per la lèngua piemuntésa (presèmpe òja al pòst de àquila). Gh'è di ótri, che i pensa che l'è importànt per i poécc e per i leteràcc de sircà a fónt in del baùl di paròle ègie impienìt a belase ‘n di sécoi per fermà l’italianisassiù de la lèngua piemuntésa.
- i esperiènse de 'nsegnament de la lengua piemuntesa e di dialèt locai in di scöle, grassie a la Lège Regionàl del 1990.
- la leteradüra piemuntésa còme iströmét fondamentàl che l'pöl delbù fà sborgnà la éta nöa de la lèngua piemuntésa col dàga la diressiù e tègn insèm ol lièl vólt con chèl popolàr. Ma la crisi l'è fórta e 'l rès-cio l'è chèl che 'l piemuntés, refüdàt o dösmentegàt del pòpol, a l'rèste dóma öna lèngua per póch (d'elite).
- la polìtega lenguìstega: recognossimét e renàssida i pöl deènta fatùr de svelöp integràl per la lèngua, per esèmpe 'nsèma ai cartèi ‘n dópe lèngua, i gh’à de saltà fò pò i valùr econòmegh ligàcc a l’üso de la màder lèngua, magare co la reclàm e mèi amò co la ràdio e la televisiù 'n lèngua lócàl.
- ol librèt in lèngua "Drapò", co la stòria compléta de la bandéra e del gonfalù del Piemùt.