Triticum dicoccon
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa bresàna moderna. |
| Triticum dicoccon Schrank | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Classifigazion sientífiga | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Nomm binomial | ||||||||||||||||||
| Triticum dicoccon Schrank |
Triticum dicoccon (en Bresà: Far; en Insübregh: Far) l'è 'na piànta de la famìa botànica de le Poaceae, parét strèt de la spèlta (Triticum spelta) e del far pesèn (Triticum monococcum).
L'è 'n cereàl che g'ha 'n bas rendimènt ma l'è stat giü dei prim cereài a véser stàt demestegàt de l'òm, se pènsa entùren a sèt o òt mìla agn prìma del Signùr. Endèl'antichità l'è stat cultiàt en abondànsa e l'ìa 'l maià de töcc i dé dei legionàre romà che i la cönsömàa sóta fùrma de pà, de focàce (en latì: libum) o de polènta (en latì: puls).
En piö, i romàni i la doperàa a endèla seremónia de spùze. El pà de far difàti 'l vignìa cönsömàt ensèma dei dù spus endèl rit ciamàt confarreatio o nuptiae farreatae, che l'ìa la fùrma piö solène de matremóne 'ndèla Roma antìca.
Col tép però la cultiasiù del far l'è nàda a sparéser, suratöt dòpo che l'è stàda sustituìda del formét dür (T. durum, che pò l'è 'n derivàt del T. dicoccon) e del formét tèner (T. aestivum, che 'nvéce 'l derìa del T. spelta).
Söle fì del sècol XX s'è ambiàt en bris a recuperàl e al dé d'encö l'è cultiàt endèn quac zòne muntagnùze per via de la sò bùna rezistènsa e per le sò qualità dietétiche. L'è 'l tìpo de far cultiàt piö de spès en Itàlia.
El Triticum dicoccon el se diferènsia del T. monococcum suratöt perchè söndèna spighèta el dicoccon el pórta dù grà (cariòside) e 'nvéce 'l monococcum el ghe 'n ha apéna giü.
Tasonomìa
[Modifega | modifica 'l sorgent]El gran nömer de aspècc genétic e morfològic sìmii i dimùstra che l'antenàt del T.dicoccon l'è 'l far salvàdec (Triticum dicoccoides).
Sicóme che i far salvàdec e demèstec i è interfèrtii se 'ncruzàcc co i óter triticum tetraplòidi (en particolàr col formét dür), en quàc botànic specializàt en tasonomìa i pènsa che töcc i formécc tetraplòidi i apartègne a 'na sùla spéce, el Turticum turgidum. Segónt chèsta clasificasiù, el far salvàdec e chèl demèstec i vé cunsideràcc come dò sotaspéci, e le vé denuminàde come Triticum turgidum L. subsp. dicoccoides e Triticum turgidum L. subsp. dicoccon. Töte dò chèste denominasiù i è equivalènti, el segónt sistéma el se fónda sö i aspècc genétic. En chèsta segónda clasificasiù, el formét dür el vé alùra denuminàt Triticum turgidum L. subsp. durum.
Sinònimi
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Triticum dicoccon Schrank
- Triticum dicoccum Schrank (denominasiù consideràda sbagliàda)
Colegamèncc estèrni
[Modifega | modifica 'l sorgent]