Ignasio de Loyola

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Ol Ignàsio de Loyola (Loyola, 24 de Utùer öpör 24 de Dezèmber del 1491 – Roma, 31 de Löi del 1556), al sécol Don Iñigo Lopez de Loyola, l’è ü sant de la Céza Catòlega e l’è ‘l fondadùr de la Compagnéa de Gezü, cioè del Ùrden di Gezüìcc.

De zùen

Nasìt a Loyola 'n del cümü de Azpeitia ‘n de la Guipúzcoa, col nòm basch de Iñigo, öltem di 13 is-cècc del Don Beltran e de doña Marina, l’à prìma frequentàt la córte de Spàgna ‘ndó che l’è stacc pàgio, pò l’à decidìt de fà la éta del soldàt e l’è dientàt cavaliér al servése del düca de Nájera, vicerè de Navara, e ‘n del 1521 l’è stài ferìt da öna canunàda che l’à facc is-copà ü mür in banda a lü intàt che ‘l difendìa la sità de Pamplona da i francés.

La conversiù

Obligàt a restà ‘n lècc con öna gàmba róta e ü pé ferìt, l’à domandàt ergóta de lès e ‘l völìa di lìber chi parlès de guère e de caaliér, ma ‘n de la cà ‘ndo che l’éra gh’éra adóma di lìber sö la éta del Gezü e di sancc. L’è isé che la irtù del Gezü e di sancc la gh’è sömeàda piö ‘mportàn de chèla di caaliér e gh’è egnìt la òia de ‘ndàga dré al ezèmpe de Nòst Signùr.

A Manresa e i Esercìsi Spiritüài

L’è ‘ndàcc pelegrì da la Madóna Miraculùza de Monseràt di bànde de Barcelona e lé l’à tacàt vià i sò àrmi sö öna colòna del santüàre. De lé ‘l s’è ritiràt in del convènt di düminicà a Manresa, ’ndóe l’ gh’à üt öna esperiènsa spiritüàl bèla fórta, che l’à condensàt in del sò lìber di Esercìsi Spiritüài, fàcia de preghiére, flagelasiù, pà e aqua e durmì póch, co la disperasiù ‘n del cör per i sò pecàcc che i ghe sömeàa tròp grancc e sènsa perdù. I è stacc 10 mis che i ‘l l’à segnàt e i 'l l’à portàt a malàs e quàze a mör, ma öna ólta guarìt, l’à cognusìt la Misericordia del Signùr che 'l l’à salvàt e l’à capìt che i penitènse tròp düre i é contràre a la olontà del Signùr che l’à creàt ol còrp che l’è de tègn bèl fórt e de mèt al sò servése.

Pelegrì e i prim stöde

Dòpo i tat pelegrinàt, l’è partìt in del 1523 per indà ‘n Tèra Sànta a convertì i ‘nfedéi, ma ‘l Cüstòde de la Tèra Sànta ‘l ghe l’à ‘mpedìt, alùra l’è turnàt in Spàgna co l’idéa che l’éra egnìda l’ùra de stödià, isé l’à stödiàt filozoféa a Alcalà e teologéa a Salamanca. L’à ciapàt a predegà ‘n di stràde e la zèt l’à ghe 'ndàa dré, tat che l’Inquizisiù l’à ciapàt pùra e ‘l l’à metìt in galéra, 42 dé a Alcalà e 3 setimàne a Salamanca. L’è stài giüdicàt inocènt, ma i gh’à proibìt de ‘ndà ‘n gir a predegà sènsa permès e sènsa i prìma stödiàt, e bé, la teologéa.

I stöde a Parigi e i prim propózet ‘ntùren a la Compagnèa

Isé ‘l Sant Ignàsio l’è ‘ndacc a Parìgi a stödià teologéa, ma a l’üniersità i ‘l l’à mia ciapàt e l’à dözìt turnà a stödià filozoféa e i ötre materie per ès pò ciapàt a teologéa. A Parigi gh’è nasìt in del cör ol prim propózet de fondà la Compagnéa de Gezü e ‘nsèma a i sò amìs e discépoi ol 15 de Óst del 1534 in de la céza de Montmatre l’à facc vót de castità e de poertà e de ‘mpegnàs in d’öna crusàda spiritüàl ‘n Palestìna per fà turnà al Cristianézem i müsülmà e per öta i Cristià de la Siria e, se chèsto l’éra mia pusìbel, de mètes al servése del Papa e de fà töt chèl che ‘l Papa ‘l gh’ès comandàt. A Montmatre, ‘nsèma al Sant Ignasio, i gh’éra ol P. Fabre che ‘l vegnìa da la Savoia, ol Francesch Saverio, alùra profesùr e pò sant, ol Giàcom Laínez de Almazán, ‘l Alfons Salmerón de Toledo, ol Nicola Bobadilla e ‘l portoghés Simone Rodríguez d’Azevedo, de lé a póch i se sarès metìcc insèma a lur ach i fransés Codure e Brouet e ‘l C. Le Jay che ‘l vegnìa da la Savoia e chès-ce i sarès istàcc i prim compàgn del Sant Ignàsio in de la Compagnèa che la sarès nasìda öna quach agn dòpo.

L’ordinasiù a Venésia

Ol Sant Ignàsio e i sò compàgn i s’è troàcc amò töcc insèma 'n del 1537 a Venésia, per partì per la Tèra Sànta, ma la guèra che l’éra sc-iopàda fò tra la Serenìsima e i Türch la gh’à ‘mpedìt de partì, isè ‘l Sant Ignàsio ‘l s’è dedicàt a cürà i malàcc ‘nsèma a öna quach di sò compàgn, ‘ntàt che i óter i ‘ndàa a Roma a domandàga al Papa ‘l permès de partì per la crusàda spiritüàl. Ol Papa Paol III l’à dacc ol sò permès, ma l’à racomandàt che i se fès töcc urdinà précc, isé 'l Sant Ignàsio e chèi che tra i sò compàgn i èra gnàmò mia prècc i è stacc urdinàcc a Venésia ‘n del 1537.

I prim tép a Roma

Dezà che partì per la Palestina l’éra sèmper piö düra, ol Sant Ignàsio e i sò compàgn i à decidìt de ‘ndà a Roma e quando l’éra quàze riàt a la sità ol Sant Ignàsio l’avrèst vést ol Signùr che ‘l gh’avrès prometìt de dàga öna mà. De fati riàt a Roma 'l Papa l’è stài contét de ‘ncontràl, ma quando chèsto l’è partìt per Nìsa, ‘ndóe 'l Carlo V e ‘l Francèsch I i avrès firmàt la pàce, al Sant Ignàsio gh’è egnìde sö di bèle rógne tat che l’è stacc acüzàt de ès ün erètech da ü frà agostanià, Agostino Piemontés, che l’éra vizì a i protestàncc, isé per lasà mia ‘ndré di döbe l’è stacc pròpe 'l Sant Ignàsio a domandà de ès procesàt e dòpo ès istàcc asòlt l’à celebràt la sò prìma Mèsa ‘n del tép de Nedàl del 1538 ‘n de la céza de Santa Maria Magiùr.

La Compagnéa de Gezü

A la fì de zögn o al prensépe de löi del 1539 ol Papa l’à dacc la sò benedisiù a la prima stezüra de la Regola scrìcia dal Sant Ignàsio, ach se la Bóla de Aproasiù l’è riàda adóma ‘l 27 de setèmber del 1540.

Ol Sant Ignàsio l’à decidìt de dovrà ‘l nòm de Compagnéa de Gézü per regordà 'l sò ideàl caalerèsch e per fà mia la fì di francescà e di düminicà che i à ciapàt ol nòm del fondadùr.

In del avrìl del 1541, ol Sant Ignàsio l’è stài lüminàt prim Prepóset Generàl de la Compagnéa e ‘n del 1542 l’à mandàt misiunàre ‘n India ol Sant Francèsch Saverio. A Roma l’à creàt ün istitüt per ötà i Ebrei a convertìs, ün óter per ötà i dòne spuzàde che i éra scapàde de cà e che i éra pentìde, ün óter per ötà i dòne de malafàr, ün óter per i s-cète che i res-ciàa de ciapà óna bróta stràda, ün orfanatròfe e dù colégi, chèl Romà e chèl Todèsch - Ungàrech; col sò ‘mpègn e col sò ezèmpe l’à dacc öna bèla mà a la restaurasiù catòlega del sécol XVI e l’à dacc ol via a óna nöa stagiù de ‘mpègn misiunàre de la Céza. In di öltem agn de la sò éta ‘l s’è dai de fà per scrif i Costitusiù de la Compagnéa söl fondamét di sò Esercìsi Spiritüài; ‘n de le Costitusiù l’è regolàda töta la éta del Ùrden e di Gezüìcc che i è ciamàcc a ciapà i trì vócc religiùs tradisiunài piö ü quàrt vóto, chèl de l’obediènsa speciàl al Papa. I Costitusiù scrìce öna prìma ólta tra ‘l 1547 e ‘l 1550 e pò sistemàde 'n del 1552, i è piazìde a i sò confradèi che i à aproàde ‘n del 1551; a chèl punto lé ‘l Sant Ignàsio, strach e malàt, l’à domandàt de lasà ‘l pòst de Prepóset Generàl, ma nisü l’à ölìt saìn, ‘n del 1554 l’à pasàt töt l’an o quàze ‘n lècc e l’è stacc necesàre lüminàga ü vicàre, ol Nadal, ‘nfìna che ‘n del löi del 1556 l'à dözìt bandunà töcc i sò ‘mpègn e ‘n del gir de póch dé l’è mört a Roma ol 31 de löi che l’è ach ol dé de la sò fèsta.

L’è stài beatificàt ol 27 de löi del 1609 dal Papa Paol V e canunizàt ol 22 de mas del 1622 dal Papa Gregòre XV.

Oter progecc

Wikisource el gh'ha dent una pagina dedicada a Sant Ignasio de Loyola
Wikiquote el gh'ha dent citazzion de o su Sant Ignasio de Loyola
Wikimedia Commons el gh'ha dent imagin o alter archivi su Sant Ignasio de Loyola