Piéf
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
- Se te sercàet dei paés che se ciàma Piéf, àrda ché: Piev (disambiguazion).
Endèl medioévo 'na piéf (del latì plebs) l'ìa 'na céza rüràl che gh'ìa 'na fónt batezimàl. L'ìa al cèntro de 'na circuscrisiù teritoriàla, civìl e religiùza.
Stória
[Modifega | modifica 'l sorgent]
Co la fì de l'Impér de Róma g'ha ambiàt a nà 'n ruìna pò a le sò istitusiù che goernàa 'l teretóre e le autorità civìi i è stàde de spès sustitüìde de le gerarchìe de la céza. Le piéf i è dientàde isé dei teretóre (quach vólte pò a bèi gràncc) aministràcc de le autorità religiùze, endóche se aministràa pò a le funsiù civìi e catastài, 'na ólta mansiù riservàde al municìpio romàno. Chèsta organizasiù del teretóre la g'ha mitìt le raìs de piö 'ndèle zòne piö perifériche 'ndóe l'autorità centràl l'ìa méno fòrte.
Le piéf le g'ha ambiàt a difundìs endèl sècol V de menemà che se difundìa el cristianèzim tat endèle zòne de campàgna come 'ndèi cèntri abitàcc piö grancc.
Quan che gh'è riàt i Longobàrdi, la paròla plebs-"piéf" la g'ha cuminciàt a 'ndicà le popolasiù sotamitìde, ubligàde a pagà le gabèle ai cunquistadùr, i quài envéce i se reünìa 'ndèle "fare" (campamèncc). La paròla "piéf" alùra l'è nìda a ìga 'n caràter de contrapuzisiù cülturàla e sociàl 'ntra la clas duminàda i "romani" e la clas duminadùra longobàrda.
'Ntra 'l sècol IX e 'l sècol X, a le piéf se g'ha ambiàt a zontàga 'n campanìl, elemènt architetònich che de alùra l'è deentàt 'na caraterìstica dei edifìci religiùs.
La funsiù religiùza de le piéf l'ìa fondamentàla endel'Itàlia mìa tat urbanizàda de l'Alt Medioévo: per chèi che stàa delóns dei cèntri abitàcc piö gràncc l'ìa l'ünich pòst endóche i püdìa ricéver töcc i sacràmèncc piö 'mportàncc, a cumincià del batès. En prensépe, difàti, el rìto del batès se 'l celebràa apéna 'ndèle catedrài, cioè 'ndèle cità. Suradetöt endèl'Itàlia Setentriunàla e 'n Toscana, la paròla la g'ha ambiàt a 'ndicà la céza come edifìcio religiùs dotàt de font batezimàl.
Entùren al sècol X s'è ambiàt a doprà la paròla piéf pò a col significàt de "cèntro de 'na circuscrisiù ecleziàstica".
A la piéf fàa riferimènt de spès dei cèntri piö pesègn (ciamàcc àle ólte "villa", 'n ótra paròla che g'ha lasàt el sègn endèla toponomàstica de l'Alta Italia) magàre dotàcc pò a lur de 'na sò cizulìna e de 'n cüràt, sèmper però sogèt a l'arseprét de la piéf (el pievano).
La piéf, isé, 'ndèi sècoi, la g'ha pirdìt la sò qualità de "pòst de culto centràl" e la paròla la g'ha ambiàt a significà 'l teretóre de la antìca circuscrisiù sogèta a 'na céza batezimàla.
Le piéf endel'àrea lombàrda
[Modifega | modifica 'l sorgent]Endèla zòna de la Lombardia le prìme piéf i è stàde dedicàde ai sancc màrter che i éra zà veneràcc amò 'n época romàna (sècol V e VI), o a chèi piö popolàr e cunusìcc de töcc. Se tróa difàti de le piéf dedicàde a San Stéfen, compàgn che a Marià, a Olgiàt, a Fì, a Legiü, a Lèn, a Menàs e a Mas, o a San Lorèns a Ciavena, a Mandell, a Lügà, a Cüèi. A San Vitùr i éra dedicàt le piéf de Canobi, Vares, Arcisaa, Balerna, Locarno e Porlezza, ai sancc Gervas e Protas a Parabiagh, a Sundri e a Burmi. Vergöne de le piéf piö antìche i éra dedicàde pò a san Piéro apòstol compàgn de chèla de Biasca, Bellinzona, Brebbia, Berbèn, Gerenzan, a Uggiaa o apò a la Madóna e al Salvadùr, compàgn de chèla de Almèn endèla bergamàsca.
Dòpo che gh'è riàt i Longobàrcc se cumìncia a troà dele piéf dedicàde ai sancc gh'ìa piö car: San Zorz, San Michel, San Pietro e San Gioàn Batésta.
La lìsta de le piéf de la diocesi de Milà del sècol XIII se pöl troàla endèl Liber Notitiae Sanctorum Mediolani, òpera de Goffredo da Busser che 'l gh'ìa fat zó 'n censimènt de le céze, dei altàr e dei sancc che i éra dedicàcc.