March Aureli Carin
El March Aureli Carin (Marcus Aurelius Carinus in Latin; 257- Mesia, luj 285) a l'è staa on imperador roman. Con la soa mòrt per man del Dioclezian la finiss la Crisi del III Secol e 'l scomenza quell period che 'l portarà a la Tetrarchia.
Biografia
[Modifega | modifica 'l sorgent]L'ascensa al tròn
[Modifega | modifica 'l sorgent]
El Carin l'eva vun di fioeu (el maggior) del March Aureli Car: i sò fradei se ciamaven Numerian e Paolina. Quand el pader l'è divegnuu imperador (282), el Carin el gh'aveva giamò ona miee (Magnia Urbica) e on bagaj (Nigrinian). Insemma al fradel Numerian l'è staa nomenaa del Car Ceser e l gh'ha avuu i titoj de princeps iuventutis e nobilissimus, e dòpo la vittòria paterna sora i Quad e i Marcomann, anca quell de Germanicus maximus.
Come i sò predecessor, anca el Car l'ha dovuu pensà a on problemma come la succession al tròn: de fatt, quas tucc i imperador del III secol eren staa massaa de alter generaj, cont el lassà l'Imperi in d'ona granda anarchia e instabilitaa. Per quest l'ha deciduu, in del 283, de fà diventà el sò fioeu Carin co-imperador. El gh'ha daa de controllà i provincc occidentaj, menter lù e 'l Numerian eren dree a fà ona campagna in Mesopotamia. Ma quand l'è mòrt (283) hinn tornaa a fàss vedè i vegg problema de succession.
De fatt, teoregament i successor hinn diventaa el Carin e 'l Numerian, ma el primm el se trovava in Britannia (indove l'aveva ciappaa el titol de Britannicus maximus), l'alter aj confin orientaj: l'eva inevitabil che ghe fussen tentativ d'usurpazion a òpera de vari generaj. El pericol l'è diventaa realtaa, quand, a la mòrt del Numerian per ona ferida aj oeugg, el s'è rebellaa in Pannònia el general Giulian. I còss hinn diventaa anca pussee grav quand l'esercit del Numerian l'ha scernii come noeuv imperador on alter general, el Dioclezian. Quest chì l'ha scomenzaa a 'ndà vers l'òvest per batt definitivament el legittim imperador, per restà l'unegh sovran de l'Imperi.
La mòrt
[Modifega | modifica 'l sorgent]Vers el 285 el Carin l'è tornaa in Euròpa de la Britannia per combatt i sò usurpador: dòpo avè battuu e massaa el Giulian arent a Verona, l'è andaa contra el Dioclezian. Ma arent a Viminazi (al dì d'incoeu Velika Morava, in Serbia) l'è staa a soa voeulta vingiuu e coppaa a vintnoeuv agn del sò rival (Bataja del fiumm Margus). L'aveva regnaa domà duu agn.
El giudizzi di stòregh
[Modifega | modifica 'l sorgent]Segond i stòregh antich, el Carin l'ha governaa come on despota, con l'imprisonà e 'l coppà tucc i oppositor e i dònn che 'l refusaven e con l'avègh noeuf miee e on grand numer de amant. Semper segond 'sti stòregh, el Carin l'era dree de vingg la bataja del fiumm Margus perchè l'eva pussee abel e fòrt del sò nemis, ma che duranta el combattiment el sia staa coppaa de on sò tribun, al qual l'aveva sedòtt la miee.
Ma questa tradizion stòrega la pò trattàss de ona propaganda negativa favorida del Dioclezian: de fatt, l'Historia Augusta e i danee del temp fann pensà che 'l Carin el gh'abbia avuu domà ona miee, ciamada Magnia Urbica. Inoltra, el par che 'l sia staa sì massaa a tradiment, ma per man del prefett del pretòri Aureli Aristòbul (ipòtesi motivada del fatt che duranta l'imperi del Dioclezian, l'Aureli Aristòbul l'ha poduu tegnìss la pròrpia carega).
Bibliografia
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Leadbetter, William, "Carinus (283-285 A.D.)", De Imperatoribus Romanis