Dialet guastales

De Wikipedia
(Rimandad de Dialett guastalles)

Lombard Occidental

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

El dialet guastales l'è vöna di variant de l'Emilian. L'è parlaa a Guastala (Guastàla), Lüzzera (Lüzèra) e Regiö (Razöl), cumün de la Pruvincia de Reggio Emilia.

Carateristigh[Modifega | modifica 'l sorgent]

'Stu dialet l'è diferent assee dal dialet regian, e l'è pütost una variant del dialet mantuvan (Guastala la cunfina cul cumün lumbard de Dösul).
In 'stu möd l'è un poo un dialet de transiziun tra i parlad emilan-lumbard e quei de la bassa regiana. El Biondelli le meteva in del grüp ferares-mantuvan.

«Nel Guastallese distinguonsi pure i suoni ö e ü dei Lombardi in molte voci, come fög, zög, pütìn, tüt per foco, giuoco, bambino, tutto. Talvolta volge alla foggia parmigiana la i in é in alcune voci come: gallénna, canténna per gallina; cantina. Suole terminare in i i nomi femminili plurali che in italiano finìscono per e, come: li cosi, li belli donni, per le cose, le belle donne. Questa proprietà vi fu introdotta pel commercio continuo col vicino dialetto parmigiano, del quale è distintiva. In generale peraltro, sì il Guastallese che il Mirandolese, sèrbano molta affinità col Ferrarese e col Mantovano, dissonando così nella forma come nell'accento dagli altri vicini dialetti, ai quali sono politicamente congiunti»
(Bernardino Biondelli, Saggio sui dialetti gallo-italici, pag. 206)

Esempi de dialet[Modifega | modifica 'l sorgent]

Una favula del Feder[Modifega | modifica 'l sorgent]

Al curnach l'ava ciavaa da 'na fnestra un toch ad furmai; pustaa insima a 'n arbul, l'era prunt par magnaral, quand la vulp a l'ha vist: la gh'ava fam dimondi.

Fras[Modifega | modifica 'l sorgent]

Guastales Regian
Iér a sun andàda al marcaa Iér a sun andäda al marcä
A 't gh'hè da tör i öv in dal pulèr A 't gh'hè da tór i óv in dal pulèr
A 'm sun zaquaa ins al divàn e pò a 'm sun indurmansaa A 'm sun zacä insém al divàn e pó a 'm sun durmii
Nüàtar a cardóm sémpar d'èssar mèj che chiàtar Nuäter a cherdòm sèimper d'èsser ed mèj che chiäter
L'è lògich che ciaschidön al vòja bén al sö paés L'è lògich che ciaschidùn al vòja bèin al só paèis
Mé a 'n al vréva mìa, ma lö l'ha vrüü regalàrmal l'istèss Mé a 'n al vrìva mìa, mó ló l'ha vruu regalärmel l'istèss
Èl andaa in pissìna a nudàr? L'è andä in pissìna a nudär?
A stagh da 'd sà dal Pò in 'na cità ciamàda Guastàla A stagh de 'd sà dal Pò in 'na sitä ciamäda Guastàla
A i hò saüü da tö cüsén indùa a 't stè A i hò savuu da tó cusèin indó te stè
Quand a i j'hò incuntraa a gh'hò dmandaa 'd gnìrum a catàr Quand a j'hò incunträ, a gh'hò dmandä 'd gnìrom a catär

Una puesia[Modifega | modifica 'l sorgent]

«[...] Sin da 'l inìssi 'l an 's è mia cunfüs

cun al dialétt arsàn di cunfinànt,
ansi, in tött li manéri 'l à sercà
da star da Réss sémpar da pö distànt.

Pò par dispètt al 's è miss a parlàr
cun cói dadlà da Po, lè poch luntàn,
e acsè in dal témp li straci 'l à ciapà
'd an sö parént, ch'l è ‘l dialétt mantuàn.

Cóll ch’è gnü föra 'l è un tipo 'd dialétt
parlà da tötti i guastalés luntéra;
al par fatt a sö doss, e i è urguliùs

che nisön a discórra in sta manéra.[...]»
(Luigi Pietri, Elementi di grammatica del dialetto guastallese)

Una nuvela del Bucasc[Modifega | modifica 'l sorgent]

Giovanni Papanti I parlari italiani in Certaldo p. 382

A digh donca che ind i temp dal prim re 'd Cipri, dop la cunquista fata dla Tera Santa da Gutifrè 'd Büglion, avens che 'na gentil dona 'd Guascogna l'andè in pelegrinagg al Sepulcar, da duve turnand, arivada in Cipri, la fü insültada vilanament da suquant scavissacoi. E, lamentandas disprada 'd 'sti insült, la pensè 'd ricorar al re; ma a 'gh fü det da un tal che lee l'arè bütaa via 'l fiaa, perchè lü l'era acsè trascüraa e acsè andaa che, invece 'd vendicar i insült di atar con giüstisia, lü al supurtava (da vigliach) tüt i insült ch'i 'gh fava a lü; in manera che coi che gh'aveva dla rogna con un qualchidön, al la sfugava insültandal e facendal dventar ross. La dona, sentend cost, an savend cume vendicaras, e andand pianzend davanti a lü, la 'gh diss: "Al mè sior, mé an vegn mia davanti a Vü pr'avergh sfügh di insült ch'm'è staa fat, ma 'v pregh, par sudisfasion, a insegnarum cm'a fee a bevruv chii insült ch'a 's sent ch'a 'v vee fat perchè, imparand da Vü, a possa anca mé purtar in pas i insült ch'i am fa a mé; che al sa Diu, se mé al putess far, av dunaree luntera, zà Vü a ja purtee cun pasiensa!"
Al re, sin alora pigr'e pultron, cume se 'l se smissiess alora, principiand da l'insült fat a 'sta dona, ch'a 'l vendichè con tüt al rigor, al dvantè al piö gran nemigh ad tüt coi che contra a l'unor dla sö curona i 's füss ris'ciaa, d'alora in poi, ad cumetar qualcosa.
Giovanni Papanti, Parlari italiani in Certaldo, 1875, pag, 382-383

Vus curelaa[Modifega | modifica 'l sorgent]