Alan Turing

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Alan Mathison Turing (Londra, 23 de zögn del 1912 – Wilmslow, 7 de zögn del 1954) l'è stat en matemàtich, lògich e critògrafo britànich, cunsideràt giü dei pàder de l'informàtica e giü dei matemàtich piö 'mportàncc del sècol XX.

La sò atività la g'ha ìt 'na grant inflüènsa per l'evulusiù de l'infomàtica, gràsie a la sò formalizasiù dei concècc de algorìtmo e càlcol per mès de la màchina de Turing, che l'è stàda fondamentàl endèla creasiù dei compiuter modèrno. L'è per chèste sò 'nvensiù che Turing l'è de sòlet cunsideràt el pàder de la scènsa de l'informàtica e de la 'nteligensa artificiàl.

L'è stat apò giü dei critoanalìsti piö dotàcc che g'ha operàt en Inghiltèra, 'ntàt che gh'ìa 'n bal la Segónda Guèra Mondiàl, per decifrà mesàgi scambiàcc dei diplomatich e dei militar de le Potènse de l'As. En chèl tép lé difàti 'l Turing el g'ha lauràt a Bletchley Park, el centro de critoanàlizi piö 'mportànte del Regn Ünìt, endóche 'l g'ha ideàt 'na sfìlsa de tècniche per rià a comprènder i còdes todèsch, compàgn del método de la Bomba, 'na màchina eletromecànica bùna de decodificà i còdes creàcc co la màchina Enigma. La decifrasiù dei còdes de cumunicasiù criptàda todèsch l'è stàt giü dei fatùr ciàf che g'ha pirmitìt ai aleàcc de bàter le Potènse de l'As e ènser la Segonda Guèra Mondiàl.

La cariéra de Turing la s'è fermàda a la 'mpruìza quan che l'è stat procesàt per éser omosesuàl. El g'ha fat negót per difindìs de la acüza e a la fì gh'è tocàt de catà fò 'ntra la castrasiù chìmica e nà 'n prizù. Lü 'l g'ha catàt fò la castrasiù forsàda ma chèsto 'l g'ha comportàt dele bröte conseguènse fìziche, 'ntra le quàle la 'mpotènsa. Du agn dòpo la sentènsa, endèl 1954, Turing el s'è copàt conden póm envelenàt col cianùro.