Udine

Udine (en furlà: Udin; en slovéno: Videm; en todèsch stòrich: Weiden; en latì: Utinum) l'è 'n cümü italià de 100.178 abitàncc, capolöch de la pruvincia omònima, part de la regiù Friuli-Venesia Giulia. La cità l'è 'l cör de n'area urbàna de piö o méno 174.000 abitàncc. L'è cunsideràda la capitàl stòrica del Friuli.

La cità l'è colocàda en mès a la regiù friulàna. La se tróa a póch de piö de 20 km en lìnea d'aria de la Slovenia, e 54 km de l'Austria, per cui l'è 'ndèna puzisiù stratégica, arènt a l'intersesiù de le diretrìci europèe est-ovest (Curidùr 5) e nord-sud (Via Iulia Augusta), sö la via che la mìna 'nvers l'Austria e l'Euròpa orientàla.

L'è postàda 'ntùren a 'n còl söl qual gh'è colocàt el castèl, a póch chilòmetri de le culìne, e le bagnàda del torènt Cormor a ovest e del torènt Torre a est.

Del cümü de Udine fà part apò a le frasiù de Baldasseria, Beivars, Casali Sartori, Chiavris, Cormor, Cussignacco, Gervasutta, Godia, Laipacco, Molin Nuovo, Paderno, Paparotti, Rizzi, San Bernardo, San Domenico, San Gottardo, Sant'Osvaldo, Sant'Ulderico, Vât e Villaggio del Sole.

De éder

Tra i monümèncc piö famùs gh'è 'l castèl, postàt söndèl còl che 'l dòmina la cità, la catedràl, la Lòza del Lionello, la piàsa de la Libertà en stìle vèneto e la piàsa de San Giàcom, che la reprezènta 'l cör de la cità col Mercatovecchio.

Per chèl che riguàrda le òpere modèrne, de segnalà gh'è 'l Teatro Nöf Giovanni d'Udine.