Lengua todesca alemanna
El todesch alemann (nòmm nativ: alemannisch) l'è ona lengua germaniga che la par che la vegna de la lengua di antigh Alemann.
L'è considerada on dialett (in del sens de lengua minoritaria) del todesch standard. L'è parlada in del sud de la Germania, in Svizzera, in Alsazia, in part de l'Austria, in del Liechtenstein e in d'ona quai vallada de l'Italia. In Svizzera i dialett alemann hinn conossuu cont el nòmm collettiv de Schweizerdeutsch (cioè svizzer todesch).
I variant
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Svev (Schwäbisch), parlaa in del Baden-Württemberg e in part de la Baviera. El gh'ha ona quai vesinanza col Bavares. Ona quai variant sveva l'è parlada in Romania (el Sathmarisch).
- Alemann alt (Hochalemannisch), parlaa in de la maggior part de la Svizzera todesca, foeura che Basilea, el bass Canton Grison e i Canton Valles, Svitt e Glaròna. l'è parlaa anca in del Liechtenstein e in part del Vorarlberg.
- Alemann altissim (Höchstalemannisch), parlaa in de la bassa Svizzera todesca, in del Liechtenstein e in di colòni walser italiann (situaa in Val d'Òssola, in Valsesia e in Val d'Aòsta).
- Alemann bass (Niederalemannisch)
- Alemann del Lagh de Costanza (Bodenseealemannisch), parlaa longh el Lagh de Costanza, tra Germania, Svizzera e Austria.
- Alemann del Reno de Sora (Oberrheinalemannisch), parlaa in sul confin tra Germania e Francia (Alsazia) e a Basilea.
Esempi de lengua; el pader nòster
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Variant svizzera:
Fader unser, du in Himile bist;
din Name vuerde geheiliget,
din Riche chome;
din Wille geskche in Erdo, also in Himele.
Unser tagoliche Brot kib unso hiuto,
unde unsere Schulde belass uns,
also auch wir belazend unsern Schuldigen,
und in Chorunga mit leitest du unsich,
nu belose unsich fom Uble, amen.
- Variant alsaziana:
Unser Vàdder wo im Himmel isch;
heilig sei dinner Nàmme,
Din Reich soll komme;
Dinne Wille soll geschehn wie im Himmel au uf de Ard.
Unser däjlich Brot gib uns hit,
Un vergib uns unseri Schulde,
wie mir au denne vergebe wo uns schuldig sinn;
Un loss uns nitt in Versuchung komme,
àwwer màch uns frei vm àllem wàs schlecht isch, amen.
- Altra variant alsaziana
Vàdder unser em Hemmel,
ghäiligt sej diner Nàmme,
din Räich soll kumme,
dine Wille gschahn em Hemmel wie uf Arde.
Geb uns hit unser dajli Brot,
un vergeb uns unseri Schuld
wie äu mer vergan en unser Schuldiger
un fiehr uns net en Versüechung
awer erlees uns vum Beese, amen.