Iridio

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

L'irìdio l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol Ir. El g'ha nömer atòmich 77, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de irìdio el g'ha 77 prutù. En natüra se 'l tróa sota fùrma de du izòtopi ¹⁹¹Ir (37.3%) e ¹⁹³Ir (62,7%).

L'è stat scuprìt a Londra del chìmich inglés Smithson Tennant endel 1803. El sò nòm el l'ha ciapàt de la paròla gréca Ἶρις (corespondènt del latì iris), divinità de l'arcobaléno, perchè tacc dei sài che se oté de chèsta sostànsa i g'ha dei culùr bèi fòrti.

L'iridio el vé a 'nsomeàsen al plàtino; l'è 'n metàl de culùr biànch condena sfömadüra apéna apéna zaldìna. L'è dür fés ma l'è fràgil e dóca difìcil de laorà. L'è cunusìt per véser el metàl piö rezistènt de töcc a la curuziù chìmica. El pöl véser atacàt apéna a temperadüra elevàda con dei sài fundìcc compàgn del cloruro de sodio o del cianuro de sodio.