Bosch/Gürin

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Bosch Gürin Comun
Bosch Gürin - Sœmeanza
Dats aministrativ
Nom ofiçal	Bosco/Gurin
Stat	Svìzzera
Canton	Ticino
Distret	Valmagia
Lengue ofiçai	lèngua italiana
Politega
Sindeg
Orgen lejislativ	Consili comunal
Territore
Coordinade	46°19′N 8°30′E
OSM	1684633
Voltituden	1506 m s.l.m
Superfix	22,06 km²
Abitants	46 ab. (31 dicember 2018)
Densitaa	2.09 ab./km²
Confin	Cevi, Camp, Cerentin, Furmassa e Premia
Fus orari	UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Prefiss	091
Codex postal	6685
Sigla autom.	TI
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Bosch Gürin - Localizazion
Sit istituzional

Bosch Gürin (nom ufizial bilenguv: Bosco/Gurin; in walser: Gurin/Griin/Grii) a l'è un cumün svizzer del distret de Valmagia. in del Canton Tesin. Al gh’ha 56 abitant (dato del 31 Desember 2013) e una süperfiss de 22 km², e al se tröva a una altitüden de 1506 meter sura al livel del mar.

El cumün de Bosch Gürin a l'è tacaa ai cumün de Camp (Valmagia), Cerentin, Cevi, Furmazza (IT-VB), Prem (IT-VB).

El cumün de Bosch Gürin l'è l'ünegh in tüt el Cantun Tesin indua la gent la parla 'l tudesch.

Popolazion

Andament de la popolazion
An	Abitant
1591	300
1801	235
1850	382
1880	344
1920	210
1950	186
1980	65
1990	58
2000	71
2004	72

Situazion linguistega

Bosch/Gurin l'è l'ünegh paes de la Svizzera Italiana inde che per 600 ann s'è parlaa un dialett germanegh: el Walser. El censiment del 2000 però al indica una inversion de tendenza e l'Italian el par vess devegnüü anca chi 'me in de 'l rest del Canton Tesin la lengua magiuritaria. El resultat de la rilevazion però l'è de ciapà con atenzion. In del questionari l'eva pussibel de catàn föra apena ün de lengh 'me lengua principal e alura l'è pussibel che i Walser che i henn bilengh i g'habien cataa föra l'Italian perchè i hann cunsideraa el Walser un dialet e minga una lengua principal. A bun cünt i resutaa i henn mustraa in de la tabela chi sotta:

Grup linguistegh
An	Tudesch	Italian	Abitant
1970	95 (81,9%)	18 (15,5%)	116
1980	61 (93,8%)	3 (4,6%)	65
1990	35 (60,3%)	20 (34,5%)	58
2000	23 (32,4%)	37 (52,1%)	71

Esempi de Gurynerdeutsch

Giovanni Papanti I parlari italiani in Certaldo p. 699

In die ersta Zittu wia der Kinig fa Cipri, het dia Heilagu Orti arobrut fa Gottfrei Buglione, ist bigagnud das as noblists Wib fa Guascogna zum Heiliga Grab ist ga wolfartu, un wiasch ist zrugchu ist a mandarst in Cipri, isch ufmn wag fa ufarschanta Mannu esklumansig behandluti worda. Zwib oni trost globtis ga zklagen: aber dlit hein zuru gseit dasch aba darbat farliara, de der Kinig fiara as schlachts un as fuls un as wenin guts leba, un das ar niamal schich wendichira mit dena dii schlacht tian un handlun, aber in gaganteil dia unzolbarn possa diesch imu spilun noch protegiut un jeda da der chlagut schich mus mit affi sfogira. Zwib wias di sacha gert het oni andarst zmachun hetzaschi grisolwut oni trost in ir trübsal salbar zum Kinig sgan un schis arumutingas bihadlu zarbiessan. Wiasch forum Kinig ist gsin, mit weinanda aigo hetack mu gseit: "Min Her, ich chu for diar nit das ich farlanga das duw stroffost die mich bileidigut hein; abar dirtestwilla das duh miar sagat wiat di zotta artraga chanst diey diar taglich spilun un als liedast. Gott weissas ob ich diz chenti artraga un lieyada oni dim raht un lehr, den dun bist der ma der alst mit gidult treit"
Der Kinir, wianar het dich sacha gert fam wib, wendar schio tschistar fuila ist gsin, dua is gsin grad wendar fom schlof arwacha, un aba fa Zwibsch possa hedar agfanga stranga Richtar sin mit jedum die in di art odar in andri Manir appus toh hein das wida t'Er fa schim Kroa gsin ist.

Giovanni Papanti, Parlari Italiani in Certaldo, 1875, pag. 699-700

Riferiment

Wikimedia Commons

al gh'a dent roba culegada a:

Bosch/Gürin