Và al contegnud

Batàia de Stalingrado

De Wikipedia
Quella vos chi l'è orfena Quella vos chi l'è orfena, o ben la gh'ha minga di conligament che riven de alter vos.
Meten dent almen vun che 'l vaga ben e toeu via quella vis chi.

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.


Soldàcc soviétech per le stràde de Stalingràdo.

La batàia de Stalingrado l'è stada 'na batàia combatìda 'ntra l'Armàda Rósa de l'Uniù Soviètica e la Germània Nazìsta per el contròl d ela cità de Stalingrado, encö rebatezàda Volgograd. L'è düràda dei 23 de óst del 1942 ai 2 de febrér del 1943[1] [2][3][4] e l'ìa part de l'Operasiù Barbarósa (cioè 'l progèt todèsch de invàder l'Uniù Soviética) endèl quàder de la Segonda Guera Mondial.[5][6]. En totàl se stéma che i combatimèncc i g'hape fat de piö de du miliù de vìtime 'ntra soldàcc dei du schieramèncc e civìi soviètich e per chèsto mutìf la vé cunsideràda la piö sanguinùza de la stória de l'òm. La bröta scunfìta de la Germània Nazìsta e dei sò aleàcc en chèsta cità la g'ha segnàt en pónt importànte per le sórcc del cunflìt mondiàl[7] e la g'ha reprezentàt el prensépe de la fì del nazismo en Europa[7], perchè la Werhmacht la s'è g'ha mìa piö recuperàt la sò potènsa de prìma e la g'ha mìa piö utignìt vitòrie stratégiche söl frónt orientàl.[8]

L'ofensiva todèsca per ciapà Stalingrado l'è ambiàda envers la fì de l'istàt del 1942, endèl quàder de l'operasiù ciamàda "Fall Blau" (Operasiù Celèsta), en tentatìf de part de la Germània de catürà i pós de petròlio del Càucazo.

I bombardamèncc gréf de la Luftwaffe i g'ha comunciàt col sbàter pelària 'na bùna part de la cità e a rüdìla a 'n mòcc de ruìne, entàt che le fórse de tèra de l'As le gh'ìa de ciapà la cità cà dopo cà, en chèl che i todèsch i ciamàa «Rattenkrieg», (cioè "guèra de sorèch"). Aisebé che l'ìes riàda a controlà al piö gròs de la cità, la Wehrmacht l'è mai riàda a scunfìger i öltem difensùr soviètich que i se difindìa con ustinasiù sö la spónda òvest del fiöm Volga, che 'l spart en dò bànde la cità. Endèl noèmber del 1942 'na gran controfensiva soviètica la g'ha 'nseràt dét la 6a Armàda todèsca del generàl Paulus endèla cità de Stalingrado,[9], che l'è mìa riàda a scapà perchè Hitler el g'ha mìa ülìt rinüncià a ciapà la cità. L'acerchiamènt, ciamàt dei todèsch «Der Kessel» ("el paröl"), el g'ha ülìt dì per 250.000 soldàcc de troàs en tràpola, endebulìcc de la fam, del frèt e dei atach soviètich a ripetisiù. I divèrsi tentatìf falìcc per pröà a rómper l'acerchiamènt i g'ha cunvincìt el generàl Friedrich Paulus, cutra i ùrdegn de Hitler, a arindìs con töta la sò 6a Armàda endèl febrér del 1943.[10]

La scunfìta todèsca a Stalingrado la g'ha confermàt chèl che divèrsi espèrcc militàr i gh'ìa sospetàt: le fórse todèsche le gh'ìa mìa la fórsa asé en fat de logìstica de apruvigiunamènt per mantègner 'n ofensìva sönden frónt che 'l nàa del mar Négher enfìna al Océano Àrtich.[11] E chèsti sospècc i se sarès turnàcc a confermà póch piö 'n nacc conden ótra scunfìta todèsca endèla batàia de Kursk. Chèste scunfìte militar le g'ha cunvincìt divèrsi uficiài todèsch che Hitler l'ìa dré a minà la Germània al dizàster, e doca a fà piö 'n frèsa coi progècc de sbàter zó 'l Führer, 'nfìna al atentàt del 20 de löi del 1944.[12] La cità de Stalingrado la g'ha risiìt el tìtol de Cità Eròica.[13]

A la fì de la batàia, la cönta de le vìtime ùmàne l'è stàda la piö gréa mai registràda endèla stória de l'òm:

apéna endèla cità, le vìtime 'ntra le fórse de l'As i è stàde:

  • 734.000 'ntra mórcc, ferìcc e scomparìcc
  • 108.000 prizunér (dei quài apéna 6000 i è scampàcc, liberàcc 'ntra 'l 1955 e 'l 1956)
  • per en totàl de presapóch 850.000 vìtime (400.000 Todèsch, 200.000 Rumeni, 130.000 Italià e 120.000 Ungherés)[14][15][16]

a cöntà apò a la regiù entùren a Stalingràdo el nömer de vìtime per le fórse de l'As el rìa a presapóch en miliù e mès ('ntra mórcc, ferìcc, scomparìcc e prizunér)

le vìtime soviètiche endèla regiù enteresàde dei combatimèncc i è stàde:

  • 478.741 'ntra mórcc e scomparìcc
  • 650.878 ferìcc[17]
  • 40.000 civìi mórcc[14][15]


Riferimèncc

[Modifega | modifica 'l sorgent]
  1. ↑ Encyclopædia Britannica (ed.). Capìtol: Battle of Stalingrad.
  2. ↑ McDougal Littell "Modern world history : patterns of interaction." Evanston, Illinois: 2006. ISBN 0618557156.)
  3. ↑ Roberts (2006: 143)
  4. ↑ Biesinger (2006: 699): "On August 23, 1942, the Germans began their attack."
  5. ↑ McDougal Littell, (2006)
  6. ↑ Roberts (2006: 143)
  7. ↑ 7,0 7,1 Taylor, A.J.P. (1998). "The Second World War and its Aftermath." Folio Society (Vol 4 de 4). p. 142
  8. ↑ Bellamy, (2007)
  9. ↑ Beevor, Antony (1998). "Stalingrad." Viking, Londras. pag. 239)
  10. ↑ Shirer, William L. (1960 ristampàt endèl 1990). "The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany" Nöa York: Simon & Schuster.
  11. ↑ Bellamy, Chris (2007). "Absolute War: Soviet Russia in the Second World War." Nöa York: Alfred A. Knopf & Random House. ISBN 9780375410864.
  12. ↑ 20 de julio: un símbolo de la lucha contra las dictaduras (spagnöl). Deutsche Welle 20.07.2004 (2004). Recuveraa el 09/12/2007.
  13. ↑ absolutrusia.com (2009). Volgogrado, ciudad heroica (spagnöl). Recuveraa el 25 de mars del 2013.
  14. ↑ 14,0 14,1 Richard Overy The Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia (2004), ISBN 0-7139-9309-X
  15. ↑ 15,0 15,1 www.hrono.info
  16. ↑ Craig, William (1973). Enemy at the Gates: the Battle for Stalingrad. New York: Penguin Books (ISBN 0-14-200000-0 & ISBN 1-56852-368-8).
  17. ↑ When Titans Clashed. Glantz, David M. - Jonathan M. House.
Utegnüü da "https://lmo.wikipedia.org/w/index.php?title=Batàia_de_Stalingrado&oldid=1270796"