Gandì

De Wikipedia

Lombard Occidental

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Cuurdinàde geogràfiche: 45° 49' N 9° 54' E

Gandì
Comun
Gandì - Stema
Gandì - Sœmeanza
Gandì - Sœmeanza
Dats aministrativ
Stat
Italia
Rejon  Lombardia
Provinça
Berghem
Capolœg Gandino
Politega
Sindeg
Orgen lejislativ Consili comunal
Territore
Coordinade 45°48′42″N 9°54′11″E / 45.811667°N 9.903056°E45.811667; 9.903056
OSM 46185
Voltituden 553 m s.l.m
Superfix 29,03 km²
Abitants 5 121 ab.
(1º genar 2023)
Densitaa 176.4 ab./km²
Confin Cazzà, Léf, Sùer, Énden, Ranzanìch, Casnìch, Serét, Clüsù, Pèa, Ruèta e Nòsa
Fus orari UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Prefiss 035
Codex postal 24024
Sigla autom. BG
Codex ISTAT 016108
Codex catastal D905
Sant protetor Ponsian I
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Gandì - Localizazion
Gandì - Localizazion
Sit istituzional

Gandì (Gandín in Insübregh) l'è un cumün de la Val Seriana che 'l se tröa a vint-quater chilometer de Berghem a 550 meter sura 'l nivel del mar. El cünta 5 434 abitant (dato del Desember 2015[1]), cont ona süperfis de 29,1 km² e ona densità de popolaziun de 187 ab./km².

L'Istoria del Paes[Modifega | modifica 'l sorgent]

Gandì 'l par che 'l gh'abia i so redis in de la prima mitaa del quint secul inans de Crist. El prenzipi del so clu istoregh, Gandì 'l ghe l'ha 'vüü in de l'etaa de mezz: l'è del 6 de Lüj de l'an 1233 l'at de emanzipassiun, cunt el qual el popul gandines el s'è ciapaa la libertaa di duè füdataj. El palpee de l'at, lungh un bel 6,5 meter, l'è ancamò tegnüü in paes al didincö.

Düranta la segunda guera mundiala, in di agn de l'ucüpassiun di nazi-fascista, hin staa scundüü a Gandì di Giüdee vegnüü de föra. La gent che l'ha tolt part a chel' uperassiun de jüd chi l'è stada tanta e, anca se 'l paes l'è staa restelaa di fascista pü völt, la red de prutessiun l'è restada franca e de Giüdee n'è 'gnüü depurtaa gnanca vün. El 25 de avril del 1948, i Giüdee traa al segür a Gandì, gh'han daa al cumün un palpee de rengrassiament. El 9 de avust del 2004, l'Istitüt Yad Vashem de Gerüsalem el gh'ha daa al Vincenzo Rudelli, al Giovanni Servalli e ai spus Francesco Lorenzo e Maria Chiara Nodari e Bortolo e Battistina Ongaro, la volta unurifescensa de giüst intra i nassiun.[2]

Lengua[Modifega | modifica 'l sorgent]

La parlada de Gandin l'è vöna de quij parlad lumbard un puu particular già che, tra l'olter, l'ha mantegnüü, fin al didincö, la cumbinassiun cunsunantega "pl", "cl", "fl", "bl" (plöf, "claf", "glazz", "flur", "blàa", inscambi di püssee cumün "piöf", "ciaf", "giazz", "fiur", "biàa") e 'l spustament vucalegh de "a" a "e" ("egua" inscambi di püssee cumün "agua" u "acqua"): düü trat tipegh e cumünabej del Rumanc e del Lumbard Alpin.[3]


Evulusiù demogràfega[Modifega | modifica 'l sorgent]

L'andament del nümer dei abitant del cumün de Gandìn l'è mostraa in de la tabela chì suta



Abitant censid



Galleria de Foto[Modifega | modifica 'l sorgent]

Referens[Modifega | modifica 'l sorgent]

  1. Statìstiche demogràfiche ISTAT. Statìstiche sö la popolasiù del Istitùto Nasiunàl de Statìstica relatìve al 31 de Dezember 2015.
  2. Israel Gutman, Bracha Rivlin e Liliana Picciotto, I giusti d'Italia: i non ebrei che salvarono gli ebrei, 1943-45 (Mondadori: Milano 2006), pp.178-80.
  3. Bergamaskische Alpenmundarten, Karl von Ettmayer

Ligam in sü la Red[Modifega | modifica 'l sorgent]