Corylus maxima
| Nisöl rós | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Classifigazion sientífiga | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Nomm binomial | ||||||||||||||
| Corylus maxima Miller |
Ol Corylus maxima (in Bergamàsch Nisöl rós o Nissöl rós grafea Dücàt; in Insübregh Nisciör Russ), specie de la famèa di Betulaceae, lè ü boscàl ólt fina a 5 méter, che l' vé da l'Euròpa balcànega e l'è cultiàt per i sò fröcc e per ornamènt.
Fòie
[Modifega | modifica 'l sorgent]Lónghe fina a 15 ghèi, i è piö o méno tónde, ma con öna bèla pónta che la signa fò e i è pò 'mpó a cör a la base; l'órlo l'è dò ólte capetàt (l'gh'à dò ùrdegn de capète). Sura i è érde scüre, sóta i è d'ü rós iscür e 'mpó peluse, la cultivar purpurea la gh'à i fòie rós/maròn sia sura che sóta.
Fiùr
[Modifega | modifica 'l sorgent]Ol Corylus maxima l'è monòich, cioè 'l gh'à di fiùr dóma maschìi e di fiùr dóma feminìi sö la stèsa pianta. Piö che de fiùr gh'è de parlà de 'nfiurescènsa , ön insèma de tace fiùr.
L'enfiurescènsa mas·cc del nisöl l'è öna sórt particulàr de spiga, l'è ön spiga che la pènt in zó 'nvèce de sta sö drécia come 'n del formét e l'è ciamada amènt. L'è zalda, lónga fina a dés ghèi e la böta ü bèl tòch prima di fòie, de spès zamò 'n zenér i amèncc i è zamò bötàcc.
L'infiurescensa feminìl la sömèa a ü böt, l'è picinina e la gh'à ü ciöf róss sö 'n sima.
Fröcc
[Modifega | modifica 'l sorgent]I fröcc (i nisöle) i si a maia, i è grande piö o méno 2/3 ghèi e i è mia pròpe tónde ma i 'è 'mpó slongade e i gh'à 'l sò gös de lègn de spàca per tirà fò l'arma.
Ü fat cüriùs
[Modifega | modifica 'l sorgent]In todèsch ol nisöl rós a l'è ciamàt Lambertshasel, cioè "Lambèrt e Hasel" (Hasel a 'l völ dì nisöl): ol tòch de paròla Lambèrt a 'l söméa che 'l vègna del vècc tèrmen germànech Lampartisch, indó che "lampartisch" al dé d'incö 'l se dis lombardisch, cioè lombàrt. Chèsto 'l völ dì che 'n todèsch ol nisöl rós a l'è ciamàt ol nisöl lombàrt.
Ol Nisöl e 'l Nisöl de Costantinopoli
[Modifega | modifica 'l sorgent]Ol Nisöl de Dalmasia l'è mia de confónt col Nisöl, ol Corylus avellana e gnà col Nisöl de Costantinopoli, ol Corylus colurna, che i è dò ótre spéce ach se 'mpó i ghe sömèa al Nisöl de Dalmasia.