Arèla

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Bèrghem: i arèle d'ü sofét del prensépe del méla e nöf, s'vèt ach la traf co i ciócc e 'l fil de fèr

Bèrghem: ü sofét con ü tòch sènsa arèle 'ndó che s'vèt i traf

Arèle in del mür de öna cà de la Al Gardéna.

L’arèla, ciamàda isé in töta la Lumbardéa e ach in Vèneto, (arèla a Verùna e arèa a Venésia), l’è öna canèta de làca o de stagn che öna ólta secàda l’ìa dovràda de spès, almànch ‘nfìna a la metà del sécol XX, suradetöt per fà i sofécc in di cà e sofécc de arèle i è ciamàcc ach sofécc a la venesiàna.

Al prensépe del méla e nöf (1900) i arèle i vengnìa tacàde sóta i traf de lègn con di ciócc e del fil de fér, tra de lùre i éra ligàde e tegnìde destacàde öna de l’ótra con dò córde 'ntresàde fàcie sö co i fòie di canète de stagn, chèste córde i se ‘nturciàa tra de lure e i passàa sùra - sota i arèle.

Chèst insèma de arèle ‘l vegnìa rebocàt co la mólta che la se ‘nfilàa 'mpó dét tra i arèle e 'mpó la restàa tacàda vià sotà i arèle, ndóe 'l restàa méno d'ü dit de mólta tacàt vià bèl frànch a i arèle. A la fì la mólta la egnìa lisciàda, pitüràda e ach decoràda e ‘l sofét l’éra bèl e che prónt.

In Val Gardena i arèle i è stàcie dovràde per fà l'intònech di faciàde di cà, ligàde tra de lure con dò córde fàcie co i fòie di canète de stagn e pò francàde al mür con di ciócc e del fil de fér, in de la stèsa manéra schigàda de fà i sofécc.