Giovanni Segantini

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Giovanni Segantini (Arch, 15 genàr 1858 – Munt Schafberg, Puntresina, 28 setembor 1899) l'è stai un pitùr d'urigin trentina.

Biugrafìa

Nassüd ad Arch, ind una famiglia in cundissión ecunòmiche dificil (i Segatini: l’è stai pö el stess pitùr a cambià el sò cugnùm), a la mort d'la mador ind el 1865 l’è stai mandàd dal pador a Milàn, in cüstòdia d’la fiöla de prim let, Irene. Privàd de ‘na familia vera e propia, Segantini l’ha vissüd 'na giuinessa stupada e sulitaria, de solit vagabunda, tant che ind el 1870 l'è stai saràd sü ind el rifurmatori "Marchiondi", dal quàl ha pruàd a scapà ind el 1871, ma el gh'è restàd pö fin al 1873. Segantini l’è stai pö afidàd al fradelastor Napuleón, che’l gh’èva bisògn de un garsón par el sò laburatori futugrafich a Burgh Valsügàna, indùe el gh'e restàd fin al 1874. Prubabilmént l’è lì che s’è svilüpàda 'na prima idéa artìstega, tant che quànd l'è turnàd indré a Milàn el s’è iscrìt ai curs seràl de l'Academia de Brera, che ha frequentàd par quasi tri an.

A Milàn l’ha vissüd grassie al laurà a la butega de Luigi Tettamanzi, artigiàn decuradù, e all’insegnamént de diségn all'istitüt "Marchiondi". Chel picul sustégn ecunomich chi el gh’ha permìss de andà, dal 1878 al 1879, a l’Academia de Brera indùe l’ha seguìd i lessión de Giuseppe Bertini e migliuràd el propi bagài de savè e d’esperiensa. Chi l'ha fai le prime amicisie ind el ambiént artistich citadìn, in primis cun Emilio Longoni.

L’ha cuminciàd a pitürà ispiràd dal verìsm lumbàrd, ma bele ind el 1879, ind el curs de l'esposissión nassiunàl de Brera, l’è stai nutàd dai critich che i gh’han dai i prim premi: tra i prim sustenidù gh’è Vittore Grubicy, cun el quàl l'ha stabilìd un rapòrt de laurà e de amicissia düràd par tant temp.

Briansa

L'an dopu l'ha cunussüd Bice Bugatti, la dona che la sarà la sò cumpagna par tüta la vita. Dopu el s'è trasferìd in Briansa, a Pusiàn, e l'ha lauràd grassie al sustégn ecunomich de Grubicy, a cuntàt cun Emìli Longoni: in ‘sti an chi la sò art la s'è distacada da le impustassión académiche giuanìl, ala ricerca de 'na furma espressiva püssè persunàl e uriginàl. Ind el 1883 Segantini el s'è ligàd cumpletamént al sustégn de Grubicy, cun el quàl l'ha firmàd un cuntràt.

Grisón

Ind el 1886 l'ha lassàd l'Italia par trasferìss a Savognin, ind el cantón di Grisón; ind el curs dal sò percùrs stilistich l'è passàd arént al muimént divisiunista, prima cun qual sperimentassión e cul temp in d'una manera sempor püssè fort.

Ind a cal perìud lì, Grubicy l'ha fai 'na prumussión par lü, tant che l'è diventàd famùs in patria e a l'estor. Ind el 1889 l'è stai presentàd all'Italian Exhibition de Lundra e l'è diventàd ancassì un rispetàd scritùr de giurnàl d’art. Ind el curs del stess an l'ha cuminciàd a integrà la sò caraterisassión artìstega divisiunista cun marcade inflüénse de simbulìsm, suratüt cun alegurìe basade sü mudèi nordich.

Engadina

Ind el 1894 l'ha lassàd Savognìn e se spustàd in Engadina, a Malögia, anca parchè el desidereva un post püssè tranquìl ala scuerta dal misticìsm: el picul vilàg del’engandina el gh'ha permìss 'na vita sulitaria in cumpagnìa dal maestùs e incuntaminàd paesàg alpìn che l’è mustràd in tüte le sò òpere da cal perìud lì. Da Malögia el se spusteva apena ind i mumént de freg püssè fort, ind el curs di quài el steva in albèrgh a Sogl, in Val Bregaja, cun qual viàg anca a Milàn.

El gh'eva un prugèt grandiùs: la realisassión dal padiglión dall'Engadina par l'Espusissión Universàl de Parìs dal 1900: 'na custrüssión rutunda dal diàmetor de 70 metor cun ai mür 'na gigantesca rafigürassión pitòrega dal panurama engadinés, lunga 220 metor. Anbén el sò prufùnd travài ind l'òpera, la stesa l'è staia spetassada par i cust trop volt. L'è vegnüd anca a mancà el prumèss sustégn finansiari d'i albergadù engadinés, tra i prim cumitént. Par quést el pugèt el s'è trasfurmàd ind el Tritich d'la Natüra (o di Alp), la sò òpera püssè famusa: el tritich pitorich l'è stai però refüdàd, parchè cunsideràd miga in sintunìa cun l'imagin türìstica che i cumitént i vurevun dà a Parìs e l'ha finìd par es mustràd ind el padiglión italiàn.

Il trittico della natura – El tritich d'la natüra
La vita, 190 x 320 cm – La natüra, 235 x 400 cm – La mort, 190 x 320, 1898–1899, oli sü tela
Segantini Museum, St. Moritz.

El Giuàn l'è mort a 41 an ins al Schafberg, el munt che'l se tröva sura a Puntresina, el 28 setembor dal 1899, culpìd da un atàch de peritunìt menter l’era adré a pitürà. Incö el sò corp el possa ind el picul cimiteri de Malögia.

Nassiunalità

Quànd Segantini l'è nassüd, el cumün de Arch de Trent l'era suta al dumini 'ustrìegh. El picul a l'età de quator an, ind el curs de un'alluvión lè stai salvàd da un citadìn dal paés che par quést l'è stai premiàd cun 25 fiurìn dal guèrn de Viena. Segantini giuinòt l'ha pö vissüd a Milàn. La surela che'l tegneva l'ha miga fai tüt el necessari par fagh ciapà la nassiunalità italiana, anca se l'eva chièst e utegnìd de scancelà quela 'ustrìega.

Sücessivamént, datu che i capurión ‘ustrìegh i evun miga ricevüd cunferma dell'iscrissión, par altor mai avegnüda, ind le liste dall'anàgrafe de un cumün italiàn, l’è stai ciamàd ‘me suldà ind el esercit d'Àustria. Segantini el s'è mai presentàd e par quést l'è stai dichiaràd disertùr.

Püssè tardi, ind el 1886, el pitùr l’è 'ndài a stà prima a Savognìn e pö a Malögia sensa mai ciapà nianca la citadinansa svisra. Segantini el parleva cume prima lengua in milanés e'l scriveva ind un gram italiàn. Ind i Grisón l'ha imparàd i bas dal rumànc e miga el tudésch.

Quador

Imagin	Titul	An	Dimensión/Tècnica/Materiàl	Prupietari/Culessión
	Natura morta con S. Cecilia	1878	74,5 × 54 cm pitüra a témpera sü carta e cartón	"Cìvica Galerìa d'Art Muderna", Milàn
	Il coro di Sant'Antonio	1879	119,5 × 84 cm oli sü tela	Culessión privada
	Autoritratto a vent'anni	1879–1880	35 x 26 cm oli sü tela	Cumün de Arch
	La falconiera (cun Bice cum mudèla)	1879–1880	143 x 106 cm oli sü tela	Müsé Civich dal Castél di Viscùnt, Pavìa
	Paesaggio con donna su un albero	1880–1883, betg finì	68,5 x 104,5 cm oli sü tela	"Fundassión Sturzenegger", "Müsé Allerheiligen", Schaffusa
	Autoritratto	1882	52 x 38,5 cm oli sü tela	"Fundassión Gottfried-Keller", Müsé de Segantini
	I Zampognari in Brianza	1883–1885	107,2 × 192,2 cm oli sü tela	Müsé naziunal par l'art ucidentàla, Tokyo
	Pianura sull'imbrunire	1883–1885	80 × 100 cm oli sü tela	Culessión Beat Curti
	La benedizione delle pecore	1884	189 x 120 cm oli sü tela	Müsé de Segantini
	L'ultima fatica del giorno	1884	117 x 82 cm oli sü tela	"Szépművészeti Müsé", Budapest
	A messa prima 2. edissión dopu avè repitüràd "La penitente"	1884–1885	108 × 211 cm oli sü tela	"Fundassión Giovanni Segantini", San Gal, Müsé de Segantini
	La penitente 1. edissión prima de repitürà	1884–1885	108 × 211 cm oli sü tela
	Pastorello con agnellino	enturn l'onn 1885	42 x 27,5cm pastèl e gess culuràd sü carta da acquarèl	Prupietari privàd, Müsé de Segantini
	Ritratto della Signora Torelli	1885–1886	101 × 74,5 cm oli sü tela	Culessión privada, New York
	Alla stanga	1886	169 x 389,5 cm oli sü tela	"Galleria Nazionale d'Arte Moderna", Roma
	Ave Maria a trasbordo 2. edissión	1886	120 × 93 cm oli sü tela	"Fundassión Giovanni Segantini", San Gal, Müsé de Segantini
	La portatrice d'acqua	1886–1887	74 x 45,5 cm oli sü tela	Prupietari privàd
	Costume Grigionese	1887	54 × 79 cm oli sü tela	"Fundassión Giovanni Segantini", San Gal, Müsé de Segantini
	Ritratto di Vittore Grubicy (particulàr)	1887	151 × 91 cm oli sü tela	"Müsé der Bildenden Künste", Lipsia
	I miei modelli	1888	65,5 × 92,5 cm oli sü tela	Casa d'art Turitg
	Ragazza che fa la calza	1888	53 × 91,5 cm oli sü tela	Casa d'art Turitg
	Vacche aggiogate	1888	83 × 139,5 cm oli sü tela	"Fundassión Gottfried-Keller" Müsé d'art Basilea
	Il frutto dell'amore	1889	88,2 × 52,2 cm oli sü tela	Müsé d'art figüratìva, Lipsia
	Le due madri	1889	157 × 280 oli sü tela	"Galleria d'Arte Moderna", Milàn
	L'aratura	1890	116 × 227 cm oli sü tela	Nova Pinacoteca, Minca
	Ritorno dal bosco	1890	64 × 95 cm oli sü tela	"Fundassión Giovanni Segantini", San Gal
	Mezzogiorno sulle alpi	1891	77,5 × 71,5 cm oli sü tela	Müsé de Segantini
	Riposo all'ombra	1892	44 × 68 cm oli sü tela	Culessión privada, Turitg
	Sul balcone (particulàr)	1892	64,5 × 41 cm oli sü tela	"Fundaziun Gottfried-Keller" Müsé d'art dal Grischun, Cuira
	Autoritratto	1893	34,4 × 24,2 cm pena Conté e apiss sü carta	"Fundassión Giovanni Segantini", San Gal
	Donna alla fonte	1893–1894	71,5 × 121 cm oli sü tela	Müsé "Oskar Reinhart", Winterthur
	Pascoli alpini	1893–1894	169 × 278 cm oli sü tela	Casa d'art Turitg
	L'angelo della vita	1894	216 × 217 cm oli sü tela	"Galleria d'Arte Moderna", Milàn
	L'angelo della vita	1894	275,5 × 212 cm oli sü tela	Müsé de Segantini
	Le cattive madri	1894	120 × 225 cm oli sü tela	"Österreichische Gallerie", Vienna
	Autoritratto	1895	59 × 50 cm carbunsìn, pulvor d'or e gess sü tela	Müsé de Segantini
	Il ritorno al paese natio	1895	161 × 299 cm oli sü tela	"Neue Nationalgallerie", Berlin
	Il dolore confortato dalla fede	1895–1896	151 × 131 cm oli sü tela	"Hamburger Kunsthalle"
	L'amore alla fonte della vita	1896	70 × 98 cm oli sü tela	"Galleria d'Arte Moderna", Milàn
	Pascoli di primavera	1896	95 × 155 cm oli sü tela	Pinacoteca di Brera, Milàn
	La propaganda	1897	51,3 x 53,7 cm gess biànch e negor sü carta	Müsé de Segantini
	La vanità	1897	78 × 126 cm oli sü tela	Casa d'art Turitg
	Il trittico della natura La vita	1898–1899	137 × 108 cm pena Conté e apiss sü cartón	Müsé de Segantini
	Il trittico della natura La natura	1898–1899	137 × 127 cm pena Conté e apiss sü cartón	Müsé de Segantini
	Il trittico della natura La morte	1898–1899	137 × 108 cm pena Conté e apiss sü cartón	Müsé de Segantini