Pestél
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
.jpg)
El pestél o ginecèo (tèrmen che 'l vé de la paròla Gynaeceum, che pò l'è la fùrma latinizada del Gréco antìch γυναικεῖον, gynaikeíon: gyn- "fómna" e aíkion "cà pesèna", cioè cà peséna de la fómna) l'è la pàrt feminìl del fiùr, furmàda de tré elemèncc morfològich che i è fondamentài per la clasificasiù de le spéci 'n botànica. Endèla strütüra piö sèmplice, 'l ginecèo 'fa nì 'n mènt la fùrma de 'n fiàsch, có:
- la part piö bàsa piö gròsa, ciamàda ovàre, furmàda de giü o divèrsi carpèi,
- la part de mès piö o méno bislónga (àle ólte la gh'è mìa) ciamàda stil
- la pàrt ensìma, de fùrma vària, ciamàda stigma.
Ovàre
[Modifega | modifica 'l sorgent]
La puzisiù de l'ovàre 'n relasiù al resetàcol l'è giü de i aspècc de clasificasiù piö 'mportànti e 'l vé discriìt con chèsta terminulugìa:
- Ovàre sùpero. El se 'nserés de sùra del resetàcol de 'ndóche 'l vé sö en maniéra bèla ciàra. De conseguènsa i óter elemèncc del fiùr i è ciaramènt inserìcc söl resetàcol sóta a l'ovàre e per chèsto i vé ciamàcc ipogìni.
- Ovàre semi-ìnfero. L'è tacàt a metà del resetàcol. i óter elemèncc del fiùr i se tàca söndèna ipotética lìnea equatoriàl furmàda de la part süperiùr del resetàcol, per chèsta rizù i è ciamàcc perigini.
- Ovàre ìnfero. L'è completamènte dét endèl resetàcol, del qual ànsa sö 'l stil. I óter elemèncc del fiùr i se 'nserés endèla pàrt finàl del resetàcol che 'l vé a furmà 'n anèl ensìma al ovàre, e per chèsta rizù i vé ciamàcc epigìni.
El stil l'è 'l prolongamènt de l'ovàre e 'nsìma al stil gh'è 'l stigma. La funsiù del stil l'è de minà i gaméti maschìi del stìgma 'nfìna ai òvuli che i se tróa 'ndèl ovàre.
El stìgma l'è la part ensìma al pestél e l'è l'órghen endóche se pòsta i granilì del pólen endèl momènt de la 'mpolenasiù. La fùrma del stìgma l'è 'n óter elemènt de clasificasiù sistemàtica. El pöl véser furmàt d'en còrp ünich, piö o méno slargàt, o se nà dividìt en lòbi piö o méno bislónch 'nfìna a ciapà la fùrma de filamèncc.
Fùrme de ginecèo
[Modifega | modifica 'l sorgent]Semài che se töl en considerasiù el nömer dei pestéi se pöl distìnguer tré càzi co la sò terminulugìa specìfica:
- ginecèo apocàrpich: l'è furmàt d'en nömer indefinìt de pestéi piö o méno lìber, ognü furmàt d'en carpèl, en stil e 'n stìgma;
- ginecèo sincàrpich: l'è furmàt de divèrsi carpèi saldàcc ensèma a furmà 'n ovàre ünich separàt de déter en giöna o divèrse stansète;
- gineceo monocàrpich: l'è fumàt de 'n carpèl ünich.
I fiùr dei öltem du tìpi de sòlit i g'ha apéna 'n stil con ensìma giü o divèrsi stìgmi, tacc, quacc che i è i carpèi.