Pruteina

Articol di 1000 che tucc i Wikipedie gh'hann de havégh
De Wikipedia
(Rimandad de Proteìna)

Lombard Occidental

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.
Strütüra tridimensiunala de l'emoglobina. L'animaziun la fà vidè la transiziun intra i dò furm cunfurmaziunaj (ussigenada e deossuginada).

I pruteinn a hinn macrumulecul faa de cadenn de aminuacid ligaa intra de lur cunt un ligam ciamaa ligam peptidigh. A hinn biomulecul de strütüra cumplessa e massa muleculara elevada.

Un aminuacid a l'è faa d'un atum de carboni (C) central ligaa a un grüp carbussiligh -COOH, un grüp amminigh -NH2 e un grüp R che'l pö cambià e che'l carateriza l'aminuacid. El ligam peptidigh a l'è el prudot de la cundensaziun di grüp NH2 e COOH de dü diferent aminuacid per furmà un ligam CO-NH (ligam dubi C=O al resta un grüp carbuniligh, intanta che'l ligam peptidigh a l'è el ligam culuraa de blö in de la figüra): in quela manera chì dü aminuacid a hinn saldaa insema per furmà un "dipeptid". Cun quel prucediment chì se fann sü di cadenn che poden vess de poch aminuacid, ciamaa "oligopeptid", ma anca d'un nümer propi grand, i "polipeptid". I polipeptid se poden cunsideraa di pulimer e i aminuacid di monomer.

Un toch de cadena pruteiga induè che se ved el ligam peptidigh in blö


Strütüra[Modifega | modifica 'l sorgent]

la strütüra tridimensiunala d'una pruteina

I pruteinn presenten quater diferent nivej de strütüra, a partì de l'urden di aminuacid in d'una cadena fina a rivà a la strütüra 3D de pruteinn cumpless, che la dipend propi di aminuacid che gh'è in de la cadena e del so urden.

  • Strütüra primaria:

A l'è la sequenza lineara di aminuacid giuntaa insema cunt el ligam peptidigh.

  • Strütüra segundaria

A hinn i prim particular cunfurmaziun spaziaj che poden ciapà i cadenn per efet de la furmaziun de ligam a idrogen. A hinn per esempi furm carateristigh 'me la "alfa eliga" e'l "beta fujet", o anca furm globülar.

  • Strütüra terziaria

A l'è la furma definitiva dìun ünità peptidiga (cumpagn de dì una pruteina deperlee) che l'è el resültaa de l'interaziun de tüt i cadenn de la strütüra segundaria e - a bun cünt - propi de tücc i aminuacid de la pruteina. La strütüra terziaria a l'è fada de domini, che hinn toch carateristigh e distinguibel de la pruteina, despess cunt una funziun biuchimiga specifega.

  • Strütüra quaternaria

A l'è el resültaa de l'assuciaziun de dü o püssee sub-ünità peptidigh per ligam fiach in manera propi specifega (e di völt i punt disulfür).

Se ciama "pruteina cuniugada" una pruteina che la gh'ha anca un grüp minga polipeptidigh ('me un jun metaligh), ciamaa grüp prustetigh.


Funziun[Modifega | modifica 'l sorgent]

I pruteinn i gh'hann diferent funziun, per esempi:

Sintesi[Modifega | modifica 'l sorgent]

In di urganism vivent i pruteinn se sintetizen cunt un prucess ciamaa sintesi pruteiga per mezz de l'infurmaziun che la gh'è dent in del DNA.

In del laburatori, i straa a hinn dò:

  • la sintesi del Merrifield (o in fas solida): i polipeptid se sintetizen in sü un süport solid pulimerigh induè che vegnen ligaa vün a la völta i aminuacid. Se taca cunt el prim che l'è faa aposta per ligass mej a la resina e per destacass minga düranta la sintesi e pöö cunt i alter.
  • la sintesi enzimatiga: se dupren di enzim aposta per furmà o s'cepà ligam peptidigh (chimotripsina, tripsina, elastasi, pepsina, etc.).

Varda anca[Modifega | modifica 'l sorgent]