Corona Ferrea de Lombardia

De Wikipedia
(Rimandad de Curùna Fèrea)
Lombard Quell articol qì l'è scrivud in Lombard, cond l'ortografia Scriver Lombard.
Corona Ferrea de Lombardia
La corona, conservada ind el Dom de Monça
Dissegn araldeg
Informazion
Datazion: IV-V secol AD
Materiai: Lega d'arjent e or, prede preziose, veder, smalt
Regn
Regn dei Lombards
Regn d'Italia medieval
Saqer Roman Imper
Regn d'Italia napoleoneg
Regn Lombard-Venet

La Corona Ferrea de Lombardia (ciamada anc adoma Corona Ferrea), in latin Corona Ferrea Langobardiæ, l'è insema una preziosa reliquia e una dei plu antige insegne reai de la cristianitaa.

L'è staita fabricada ind el Volt Medioev, e l'è componida de ses plaqe d'or fissade a un circol d'arjent, qe segond la lejenda al saress fait del ferr de un ciod de la Vera Crox.

La corona l'è deventada vun dei simboi del Regn Lombard e plu tarde del Regn d'Italia medieval. L'è conservada ind el Dom de Monça.[1]

Descrizion[Modifega | modifica 'l sorgent]

La corona la misura 15 cm de diameter e 5,5 cm de alteza; la pisa 535 gram. L'è faita in lega d'arjent e d'or a'l 80% circa, e l'è componida de ses plaqe tegnide insema con dei cerniere verticale. La g'ha 26 rose d'or a sbalz, 22 jeme de divers color e 24 plaqete floreale faite de smalt cloisonné. I jeme rosse i è granads, qelle viola i è ametiste, qelle blœ scur i è corindon. I oltre decorazion i è de pasta de veder. A l'intern g'è un circol de metall, qe la tradizion la vœl fait col ferr de un ciod de la Crox; inscambe, l'è d'arjent. La corona l'è trop picola per star sul coo de un om, donca l'è probabel qe in orijen la fœss componida de vot plaqe inscambe de ses.

A'l dé d'incœ la corona l'è tegnida ind una cassafort con do porte. La teca de veder l'è staita donada de l'Umbert I ind el 1885. L'altar dedegad ind el Dom (ind la Capella de la Teodolinda) e l'è stait realizad su dissegn del Luca Beltrami ind el 1895-96 ; volt 7 meter, in su la bas la g'è scolpida la corona cond la fras «est sedes italiae regni modoetia magni», menter dedree g'è l'iscrizion «Anno Domini millesimo / octingentesimo / nonagesimo quinto / regnante Umberto / primo hic corona / ferrea reposita».[1][2][3]

Ipotesi su la forma orijenala[Modifega | modifica 'l sorgent]

I è staite formulade plu ipotesi per spiegar ol perqè la corona al dé d'incœ l'è trop picola per vesser portada sul coo. Vergun al pensa qe in orijen la fœss adoma una corona votiva.

Ritrait del Teodad cond un elm-corona tipeg de l'epoga Tarda-Antiga

Segond la recostruzion de la Valeriana Maspero, in orijen la corona (montada su l'elm de Costantin) la g'hiva vot plaqe in lœg de ses, plu una granda centrala ind la qual la g'era una sqeia de la Vera Crox. L'era tacada a l'elm con do arqets de ferr (ricavads de un ciod de la Crox). I plaqe i g'hera adoma la jema centrala (come s'pœl veder in una quai moneda romana cond el ritrait del Costantin con l'elm sul coo). Qeste carateristege qé i è staite trovade anc in do corone (descoverte ind el XVIII secol) a Kazan', in Russia: l'è probabel qe anc la Corona Ferrea la fœss œvra de oreves orietai.

I lastrine colorade e i oltre prede i è staite jontade de probabel del Teodorig, qe l'ha anc montad la corona su un olter elm (qell orijinal, insema a la plaqa granda, al saress stait tegnid dei bizantin). Plu tarde ol Carl Magn l'havress fait sostituir dei lastrine qe i era ruvinade. L'esam a'l C-14 fait su do toqellin de smalt a n'ha datad vun ind el 500 e l'olter ind el 800.[1] L'aspet de la corona dop del restavor carolinj l'è testimoniad dei documents de l'incoronazion del Federig Barbarossa: l'era plu montada in su un elm e la g'hiva adoma un arqet, e la pudiva anc'mò vesser portada sul coo.

I do plaqe qe i manca i saress staite robade quand qe la corona l'era in pegn ai Umiliats, qe i la conservava ind el so convent de Sant'Agata (indove adess g'è piaza Carobbiolo a Monça). I documents qe i vegn despò del 1300 infait i la descriv come "picola". Ind el 1345 l'è staita daita per un segond restavor a l'oreves Antellotto Bracciforte, qe al g'ha dait l'aspet de adess, con la jonta anc del circol d'arjent intern per rinforzar-la (qe cond el passar dei secoi al sarà scambiad per ol ciod de la Crox).

Ind el Musee del Tesor de San Jenar l'è esponida una recostruzion de l'aspet orijenare de l'elm de Costantin, creada del Bruno Freddi a partir de la ricerca de la Valeriana Maspero.[4][5]

Incoronazion[Modifega | modifica 'l sorgent]

La Corona Ferrea l'è staita dovrada per incoronar i Rex Langobardorum (titol dovrad anc del Carl Magn e dei so sucessor). Donca la faxiva part de la Tripla Incoronazion del Sacro Roman Impero.[6]

Ol storeg de Monça Bartolomeo Zuqi, qe al scriviva ind el 1600, l'hiva contad 34 incoronazion fina a qell moment. Però i è miga tœte provade con dei documents storeg.

Qelle segure, dop dei sovran lombards, i è:

Galleria[Modifega | modifica 'l sorgent]

Bibliografia[Modifega | modifica 'l sorgent]

  • (IT) Valeriana Maspero, La corona ferrea. La storia del più antico e celebre simbolo del potere in Europa, Monza, Vittone Editore, 2003. 9788888478098 Un brev sunt de la tesi del liber al pœl vesser lejid Arqiviad qé: [10] .
  • (IT) Francesco Antolini, Carlo Sigonio, Lodovico Antonio Muratori, Dei Re d'Italia incoronati o no con la Corona Ferrea, Tip. e Lib. Pirotta e c., 1838.

Note[Modifega | modifica 'l sorgent]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 (i dimension de la corona i è deliberatament fallade)

Riferiments[Modifega | modifica 'l sorgent]

  1. 1,0 1,1 1,2 Sit del Museo e Duomo di Monza (articol sostituid da qests [1] [2] [3] [4] [5])
  2. L. Beltrami, La cappella della regina Teodolinda e il nuovo altare-custodia della Corona Ferrea, in L'Illustrazione Italiana, 9 dexember 1894, p. 374.
  3. L. Beltrami, Il nuovo altare-custodia per la Corona Ferrea nella cappella della regina Teodolinda in Monza, in L'Edilizia Moderna, setember 1895, p. 71.
  4. (IT) Osnago: l'Elmo di Costantino di Bruno Freddi esposto a Napoli
  5. (IT) La copia originale della corona 'ferrea' di Costantino
  6. Segond la tradizion l'imperador al g'hiva tre corone:
    * d'or come imperador;
    * d'arjent come Re de Jermania;
    * de ferr come Re de Lombardia.
    [6] [7] [8]
  7. (IT) Federico Barbarossa - Treccani
  8. La Corona Ferrea de Lombardia "Varda a qell" (o espression compagne) in sul Cherubin: [9].
    Fras orijenala: (FR) Dieu me l'a donnée, gare à qui y touchera. Traduzion italiana in sui medaie de l'Orden de la Corona de Fer (segond modell, del 1809): (IT) Dio me la diede, guai a chi la tocca (traduzion d'incœ: Dio me l'ha data e guai a chi me la tocca!).
  9. (ES) “NOTICIAS ESTRANGERAS – ALEMANIA -
    Coronacion del emperador de Austria en Milan -
    (...) Se trasportarà con gran solemnidad y pompa la corona de hierro de Monza à Milan en un coche tirado por seis caballos y escoltado por la guardia noble italiana.”
    Traduzion: "Notizie de l'ester - Jermania - Incoronazion de l'Imperador d'Austria a Milan
    (...) La corona ferrea la sarà trasportada con gran solenitaa da Monça a Milan ind una caroza trainada da ses cavai e scortada de la guardia nobela italiana."
    Font: Eco del comercio, Madrid, Martes 11.9.1838 n. 1594

Olter projets[Modifega | modifica 'l sorgent]