Dialet badiot

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

El Badiot (inscì anca in de la parlada lucal) l'è un dialet del Ladin parlaa in Val Badia e in la Val Marebbe, in Pruvincia de Bulsan. Insema al Gardenes, l'è vöna di variant del Ladin duvrada 'me terza lengua ufiziala de la pruvincia.

Esempi de lengua

El Pader Noster

Nosc pere dl cil,
al sides santifiché to inom,
al vëgnes to rëgn,
tüa orentè sides fata,
sciöche al cil, insciö söla tera.
Dásse incö nosc pan da vignidé,
pordona a nos nüsc picjá,
sciöche nos pordenun a chi che s'á ofenü.
Y no se menè tla tentaziun,
mo deliberëisse dal mal, amen.
[1] Arqiviad qé: [2]

Una nuvela del Bucasc

Dialet de Marebbe

Ju ve dirà sëgn ch'al tomp dal pröm re de Cipro, che la Tera Santa è stada vadagnada da Gotfrèd da Boglion, ere suzzedù che 'na nobil signòra da la Guascogna è sgiöda a dliscia a le Sånt Sepólcr, e int el de óta de ilò, era roada a Cipro ed è gnöda patociada dër burt da sciont da le malon. De cöst s'en ara abü pór mala zónza degöna consolaziun, e s'ha ponsä de sgì da le re a se lamontä. Ma pór gaosgia, ch'al j'è stö dit da zacà, che söa fadia fóssa pór nia, pór gaosgia, che 'l fòa den natórel tan de frat e gnoch, che 'l no ciastiåa con jostizia les ofesges fates ad atri, ma s'en dórëva zónza fin de chëres fates ad ël instëss, in 'na mòda co vignun che åva val möja, se la paròva ia zónza sel lassä conësser o zónza vergogna. La signòra, te chel ch'era ha aldì cösta cosa, zónza sperånza de se vendicä, almanco pór se consolä de süa mëja, s'ha ponsä de órëi mincjonä la meséria dal re, e roada dant ad el con bradlamont e ha dit: "Mi signòr, ju ne vegne dant a te pór aspetä vendata dal tórt che m'è stä fat ma, pór sodesfaziun de chel, te prëji co tö m'insëgnes cò co tö sofresges i tórcc co ju alde che te vegn facj a te, aciochè có le imparä da te ju posse conporte con paziónza le mi, co Iddì le sa, s'il podësse fa, t'al donessi a te, co t'es tan brao da le portä".
Le re, co fin a chel ora è stä tan da marmòta e frat, sö co al se dessedëssa da la son, ha metö man da le tórt fat a cösta signòra, che a l'ha pajä fòra dërt regorus, a deventè 'n dërt regorus pajadù de döcc co cuntra le onur de süa corona fasessa valch da chel inant.
Giovanni Papanti, Parlari italiani in Certaldo, pagg. 650-651

Dialet de La Valle e San Martino in Badia

I ve dirà dunque ch'al tëmp dël prüm rë de Cipro, despò co i Lüss Sancc è stacc vadagnà da Gotfried de Bogliun, ére sozzedü che 'na nòbil signura dla Gascògna è sgiüda a dlisgia ara Santa Fòssa e t'el dë óta da ilò éra roada a Cipro e stada spatociada burt da stlöta sgiënt. De cast s'en ara abü pór mal, zanza degöna consolaziun, e ha pensä de sgì dal re a se lamontä. Ma pór gaosgia co val i è stä dit da zacà, che vara fasgéssa la fadia pór nia, pór gaosgia ch'a val fòa tant fétr da baldi e da lasséme in pësc, che val ne ciastiava con jostizia les ofésges fates ad atri, ma sofria finmai zanza fin de cares fates a val instass, in 'na mòda che vignun ch'ava a val mója se la parava ìa zanza s'el lassä a conas'cer o vergógna. La signura, a l'aldì casta cósa, zanza speranza de vendata, almanco pór se consolä da süa mója, féss cunt d'orei cojonä la mesëria dël re e, sgiüda dant a val, pitognan a r'ha dit: "Signur, jö ne vagne te tüa prëscianza pór aspetä vendata dla mia ingiüria ch'è stada fata a me, ma pór sodesfaziun da cara te prëji che te m'insagnes cò co tö sopórtes cares co jö alde che te vagn fates a té, aciochè, con imparä da té, inche jö pòsse compórte con pazianza la mia, che Idì 'l sa, s'i podésse, te donéssi a té, che t'es tan' brao da les portä".
Lë re, che fin a cal'óra fòa stä tan' da gnóch e frat, téco sciöco val se dessedëssa dal són, ha metü man da la ingiüria fata a casta signura, co val ha pajä fòra regorosamantr, a deventè dart regorus perseghitadù de dücc che cunta l'onur de süa coróna cometéssa val da cal inant.
ibidem, pag. 651-652

Dialet de Badia

I dirà dunque che al tëmp dël prüm re de Cipro, despò che Godifrè de Buglión ava conquistä la Tera Santa, ele socedü che 'na nòbil signura de Guascogna è sgiüda tëco 'na pelegrina al Santo Sepólcro, e t'el de otà da ilò, roada a Cipro, ela gnüda vilanamaintr strabaciada da valgügn óms scelerac. De casta cósa 'j doròvla zëinza consolaziun, e ala s'ha pensä de sgì dal re a se baodiö. Ma al j'è stë dit da zacà ch'ala fascéssa la fadia de ban, porcì ch'a l'è de 'na vita tan' fiacia e tan' bun da nia che atr ch'al vendicassa con giustizia les ofeses fates ad atri, ch'al 'n soportassa zëinza fin de cales chë 'j vagn fates ad al instass con 'na fiaca ch'a 'n ne pò laldä. intant che chechessia ch'n'ava üna chë 'j borsgiava sol cör s'la parava ìa con la sbrocä zënza mója o se dodä. La signura, ad aldì casta cósa, zënza speranza de se podai vendicä, almanco pór se consolä de süa mója, se tòlela dant d'orai rebecä la meseria dël re; e sgiüda pitognan dant ad al al hala dit: "Mi signur, jö ne vagne a la tüa presëinza per vendata ch'i orésse chirì dla ingiüria che m'è stada fata, ma pór sodesfaziun de cala te praji che te m'insëgnes coche tö sopórtes cales ch'i alde che te vëgn fates, aciochè imparan da të jö pòsse soportä la mia con paziënza; che Idie 'l sa s'il podésse fà, te la donéssi a te, porcì che t'es tan' brao ëd les portä".
Lë re, che fin a casta è stä pëigr e frat, söco al s'éssa dessedä dal són, scomencian da la ingiüria fata a casta signura, ch'al ha vendicä regorosamëintr, è deventä un regorosissim persecutór de vegnun che cometassa valcósa cuntra l'onur dla coróna da casta inant.
ibidem, pagg. 652-653

Dialet de Corvara in Badia

I dirà dunque che ëi tëimp dël prüm re de Cipro, despò che la Tera Santa fòa conquistada da Gotfrid de Buglion, ele suzzedù che 'na nòbil signura dla Guascogna è sgiüda a dlisgia al Santo Sepolcr, e t'el gnì ritur, da ilò roada a Cipro, ela gnüda maltratada vilanamëinter da canaja de sgëint. De cast s'en hala abü per mal zëinza degüna consolaziun, e ha pensä de sgì dal re a se lamentä. Ma per gausgia ch'ël j'è stä dit da valgun che süa fadia fóssa per nia, per gausgia, ch'ël fòa de natorël tan' frat e tan' da nia ch'ël ne ciastiava con giustizia les ofösges fates ad altri, ma sofriva finmai infinites fates ad ël instëss, de mëinira che vignun ch'ava val mója, s'la parava ìa zëinza 's lassä a conasse o vergógna. La signura, a l'aldì casta cósa, zëinza speranza de vendëta, ëlmënco per se consolä de süa mója, se resòlve d'orëi mincionä la meseria dël re, e roada dant ad ël pitan hala dit:"Mi signur, jö ne vagne te tüa presëinza per aspetä vendata dla ingiüria ch'è stata fata a me, ma per sodesfëziun de cala te prëji che te m'insëgnes cò che te sofrësges cales ch'i alde che te vëgn fates a te aciochè, co l'imparä da te, jö pòsse comportä con pëziëinza la mia che, Idie 'l sa, sc'il podésse fà, donéssi a té, che t'es tën' bun ëd les portä".
Lë re, che infin ë cal'óra fòa stë tan' pëigr e frat, quasci ch'ël se descedëssa dal són, ha scomenciä dë l'ingiüria fata a casta signura, ch'al ha vendicä regorosamëintr, ë deventä un regorosissim perseghitadù de vignun che contra l'onur dla süa corona cometéssa valch da cal in là.
ibidem, pag. 653-654

Vus curelaa