Ataulfo

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Munümènt a Ataùlfo a Madrid

Ataulfo († 415, Barcelona) l'è stat en rè dei Vizigòti che g'ha regnàt del 410 enfìna a la sò mórt endel més de óst del 415. Endèla leteradüra se 'l tróa lüminàt apò a col nòm de Athavulf, Atawulf, o Athaulf, El sò nòm el vignìa latinizàt en Ataulphus.

Endèl sò régn el g'ha trasfurmàt el stat dei Vizigòti de 'n régn tribàl a 'na potènsa pulìtica 'ntra le principài de la tàrda antichità.

Biografìa

Ataùlfo el fà part de la famìa nòbil dei Baltingi. Segónt el stòrich Zosimo, l'è chignàt del rè Alarìco del qual el ciàpa el pòst dòpo che chèsto el mör per 'na féer de le bànde de Cozènsa endèl 410. El stòrich Giordànes el descrìf Ataulfo come 'na persùna dotàda, per l'altèsa del sò spìrit ma apò a per la sò belèsa .

Envers el 408 o 'l 409, Alarico 'l stabelés en camp permanènt en Toscàna endóche l'organìza el sò ezèrcit perchè 'l g'ha 'n fil de atacà Roma. De lé 'l ghe dà ùrden a Ataùlfo e ai sò cavaliér che gh'ìa restàt a presidià el "limes" del Danubio de nì 'n zó pò a lur. Endel sò viàs Ataulfo 'l scunfigerà 'n ezèrcit de Romani che gh'ìa stat mandàt cutra del Imperdùr Onorio e 'l riarà a ünìs a Alarico come gh'ìa stat domandàt.

A la fì del 410, dòpo ìga sachegiàt Roma, i Vizigòti i se tróa endel'Italia meridiunàla e i pensàa de strersà el Mediteràneo per cunquistà l'Africa romàna, co l'edèa de controlà i rifurnimèncc envers l'Italia. Alarico però el mör per le conseguènse de 'na féer e i Goti i càta fò Ataulfo per ciapà el sò pòst. Ataùlfo el decìt de abandunà l'edèa de ciapà l'Africa e 'l ciàpa envéce, ensèma al sò pòpol, la diresiù de la Galia. El se pórta dré come ostàgio la sorèla de Onorio, Aelia Galla Placidia.

Endèl 412, i pàsa le Alpi e i èntra en Galia endóche i bat i uzurpadùr Jovinus e Sebastianus e i ciàpa la Provènsa e piö tàrde l'Aquitania. I Romàni i se möf mìa per vìa de la prezènsa de Galla Placidia.

Póch tép dòpo, el prim de zenér del 414, a Narbona, Ataùlfo el spùza en gran pómpa e segont el rìto Germànich Galla Placidia. A stà a Giordanes el l'ìa zamò spuzàda l'an prìma pò a Forum Livii ma con rit Romano e chèsto l'ìa 'n ümiliasiù per l'emperadùr Onorio che 'l deentàa isé chignàt de 'n Vizigòto; ma l'ìa ést mìa tat bé gne dei Gòti che i ghe la rempröeràa.

I Vizigòti en Galia i éra mitìcc sóta presiù de Constans III, generàl al servése de Onorio che gh'ìa en fil de spuzà Galla Placidia. I Vizigòti isé i làsa Narbona, Bordeaux e Bazas e i pàsa en Hispania endóche i ciàpa la cità de Barcino (la Barcelona del dé d'encö) endel dezèmber del 414.

Endel 414 o al prensépe del 415, a Barcelona, Galla Placidia la g'ha 'n fiöl al qual i ghe dà nòm Theodosius, el nòm del sò nóno Theodosius I. Ma 'l pipì 'l mör dòpo póch més, fórse copàt sö ùrden e istigasiù de 'na fasiù aversària de nòbii Vizigòti che ghe l'ha dré a Ataulfo, che 'l g'harès, segondo lùr, ülìt «remèter en pé l'Impér Romano gràsie a la fórsa dei Goti» e mèter sò fiöl söl tròno imperiàl. El dulùr dei parécc par che 'l sàpe stat grant fés, enden época endóche l'ìa mìa isé rar che i pipì i mürìes 'ndei prim més de vìta. El corp del picinì l'è stat inümàt endena bàra d'arzènt e sotràt endèna capèla a le pórte de la cità.

Sö la fì de l'istàt del 415 (óst o setèmber), Ataùlfo el vé copàt, entàt che l'ìa dré a fà pasà i sò caài, tradìt de giü dei sò uficiài . El sò söcesùr, Sigerico, el fà copà pò a töcc i sés fiöi del sò prim matremóne per póra che i pritindìes de ciapà 'l sò pòst, e 'l fà maltratà la sò spùza, Galla Placidia. De lé a póch dé però el vé copàt apò a lü de dei sostenidùr de Ataùlfo e 'l nòbil Wallia, de la famìa dei Baltìngi el vé iligìt come rè.